Հարցազրույց10:30, 19 Փետրվար 2019
ՄԵՋԼԻՍԻ ՀԱՅԸ. Թուրքիայի լուսավոր ու խաղաղ դեմքը
Ermenihaber.am-ը շարունակում է «Մեջլիսի հայը» խորագրով հարցազրույցների հատուկ շարքը՝ մտահոգված Գարո Փայլանի դեմ իրականացվող քրեական հետապնդումներով։
Զրուցակից՝ շվեյցարաբնակ ֆոտոլրագրող, մարդու իրավունքների պաշտպան Դեմիր Սյոնմեզ՝ քուրդ-հայկական ծագմամբ:
Դեմիր Սյոնմեզը ծնվել է Էրզրումում: Որպես քաղբանտարկյալ մի քանի անգամ ազատազրկվել է: Բանտից դուրս գալուց հետո 1986-1990թ. ուսանել է «Անատոլիայի համալսարանի» տնտեսագիտության ֆակուլտետում: Քաղաքական հայացքների համար 1990թ. արտաքսվել է Թուրքիայից և մինչ օրս ապրում է Ժնևում:
1994. մի խումբ ընկերների հետ հիմնել է «Ժնևի մշակույթի տունը»: Սյոնմեզը շվեյցարական ամենահայտնի թերթերից մեկի`«Tribune de Geneve»-ում հրապարակել է շուրջ 1500 հոդված:
Անդամակցում է «Լրագրողներ առանց սահմանների», «Լրագրողների միջազգային դաշնություն», «Եվրոպայի մամուլի դաշնություն», «Շվեյցարիայի մամուլի արհմիություն» կազմակերպություններին:
Դեմիր Սյոնմեզը «Photography Geneva» կայքում տեղադրում է իր հեղինակային լուսանկարները, ինչպես նաև իր բլոգում լուսաբանում օրակարգային մի շարք խնդիրներ:
- Գարո Փայլանի դեմ սկսված հետաքննությունը և անձեռնմխելիությունից նրան զրկելու դատախազության պահանջը ինչպե՞ս կգնահատեք:
- Գարո Փայլանն ընդդիմադիր պատգամավոր է: Ընդդիմադիր պատգամավորի իրավունքն է քննադատություններ հնչեցնել և արտահայտվել իր ապրածի և տեսածի մասին:
Ժողովրդավարական երկրներում իշխանության կողմից բնական է դիտվում ընդդիմադիր պատգամավորների ազատ արտահայտվելը: Սակայն հակաժողովրդավարական և ֆաշիստական մտածելակերպով կառավարվող երկրներում, ինչպիսին օրինակ Թուրքիան է, իշխանությունը չի ընդունում ոչ մի քննադատություն: Միևնույն ժամանակ խստորեն մերժում է և դա ընկալում որպես իշխանության դեմ ուղղված ագրեսիա:
Այս քրեական հետապնդումն արտացոլում է այն իշխանությունների այն ագրեսիան, որն ուղղված է արժանապատիվ վարքագիծ ունեցող և մաքառող մարդկանց դեմ: Վերջիններս պայքարում են Թուրքիայում իշխող «Արդարություն և զարգացում կուսակցության» (AKP-ԱԶԿ) և դրա առաջնորդ Էրդողանի հետադիմական և ֆաշիստական մեթոդների դեմ:
Գարո Փայլանի նկատմամբ առաջադրված մեղադրանքը հետևյալ կերպ պետք է հասկանալ, որ այստեղ հիմնական նպատակը Փայլան անձի միջոցով վախ ու սպառնալիք տարածելն է դեմոկրատական ուժերի մեջ:
Թուրքիան այն երկրիրն է, որտեղ ընդդիմադիր ուժի՝ HDP-ի անդամներին, ինչպես նաև գիտնականներին, հեղափոխականներին և լրագրողներին լռեցնելու նպատակով շինծու մեղադրանքներով բանտարկում են ամիսներ ու տարիներ շարունակ:
- Սկսյալ 2008-ից 301-րդ հոդվածով հետաքննություն սկսելու համար պետք է լիներ Թուրքիայի արդարադատության նախարարության թույլտվությունը: Տարիների ընթացքում արդարադատության նախարարությունը 301-րդ հոդվածով հետաքննություն սկսելու համար բավարարել է միայն ներկայացված դիմումների 10%-ը, այդ թվում նաև Փայլանի գործով դիմումը: Այս համատեքստում ադյո՞ք չենք կարող ասել, որ սա քաղաքական հետապնդում է:
- Որպեսզի հասկանալ, որ այս մեղադրանքը քաղաքական է, պետք չէ լինել պայծառատես: Նախ պետք է ընդգծել այն իրողությունը, որ Թուրքիայի Հանրապետության հիմնադրումից մինչև օրս մշտապես երկու տեսակ դատական համակարգ է եղել. ընդհանուր դատական համակարգ և արտակարգ դատական համակարգ: Ահա այդպիսի դատական համակարգ և օրենքներ են եղել, որոնք հետք են թողել Թուրքիայի Հանրապետության համակարգի վրա և կանխորոշել են այդ համակարգի հակաժողովրդավարական բնույթը:
Թուրքիայի Հանրապետության հիմնադրումից ցայսօր հազարավոր ընդդիմադիր գործիչներ են դատապարտվել, ավելի քան 800 հոգի՝ մահապատժի ենթարկվել: Ընդդիմադիրները ցանկացած ժամանակաշրջանում հատուկ դատարաններում, հատուկ օրենքներով (Թուրքիայի քրեական օրենսգրքի 141-րդ, 142-րդ, 163-րդ, 8-րդ, 312-րդ, 220-րդ, 301-րդ, 312-րդ և Թուրքիայի դատական օրենսգրքի 8-րդ հովածի հատկանիշներով) և քաղաքական որոշումներով են դատապարտվել: Բացի դրանից պետության մութ ուժերի կողմից հազարավոր ընդդիմադիր գործիչներ են սպանվել: Ահա սրանք են Թուրքիայի խավար դեմքի քաղաքական սպանությունները:
2014-2017թթ.ընթացքում 68.827 անձի նկատմամբ Թուրքիայի քրեական օրենսգրքի 299-րդ հոդվածի հատկանիշներով (նախագահին վիրավորելու) հետաքննություն է սկսվել, որի արդյունքում 12.839 հոգու նկատմամբ 1-4 տարի բանտարկության պահանջով դատի են տրվել: Միայն այս թվերը ապացուցում են, որ Թուրքիայում ժողովրդավարությունը, մարդու իրավունքները և խոսքի ազատությունն ինչպիսի սահմաններում են: Թուրքիայում նման պատկեր ստեղծած համակարգը ոչ այլ ինչ է, քան ֆաշիզմ:
Գարո Փայլանի նկատմամբ առաջադրված մեղադրանքի ձևը և 301-րդ հոդվածը քաղաքական են և հիմնական նպատակն է Փայլանին զրկել անձեռնմխելիությունից ու դատել: Բանտերում դեռևս ձերբակալված են HDP-ի 9 պատգամավոր, կուսակցության ղեկավար օղակից 50- անձ և շուրջ 6000 կուսակից անդամ:
- Հրանտ Դինքի նկատմամբ նույնպես վերոնշյալ հոդվածով դատական գործընթացներ են եղել: Արդյո՞ք Փայլանը գնում է Դինքի ճանապարհով՝ հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ այդ հոդվածով դատավարությունները ավելի են բորբոքում ազգայնականների ատելությունը փոքրամասնության ներկայացուցիչ Փայլանի հանդեպ:
- Հրանտ Դինքը դավադրաբար սպանվեց իր նկատմամբ հարուցված քրգործերից, ճնշումներից, սպառնալիքներից չվախենալու, «աղավնու անհանգստությամբ» ապրելու և դիմակայելու համար: Այդ իսկ պատճառով ուզում եմ ասել հետևյալը: Կարևոր չէ, թե որ դատարանում և որ օրենքի հոդվածներով ես դատվում, կարևորը այդ հարձակումների դեմ քո կեցվածքն է, թե ինչ ես ասում և ինչն ես պաշտպանում:
Թուրքիայում լինելով և՛ ընդդիմադիր գործիչ, և՛ ազգային փոքրամասնության ներկայացուցիչ, նշանակում է, որ դու և՛ պետության, և՛ պետության կողմից աջակցվող թուրք ազգայնականների թիրախում ես: Սա ոչ միայն վերաբերում է հայերին, այլև բոլոր փոքրամասնություններին:
Գարո Փայլանն այսօր և՛ պետության, և՛ վերջինիս մութ ուժերի թիրախում հայտնված անձերից մեկն է, ով, որպես հայ մարդ, պահանջում է աջակցել քուրդ ժողովրդի օրինական իրավունքի համար մղած պայքարին, պահանջում է Թուրքիայի ժողովրդավարությունը, պահանջում է, որպեսզի առերեսում լինի անցյալի հետ:
Փայլանը Թուրքիայի մեջլիսում ունեցած ելույթներից մեկում արտաբերած հետևյալ խոսքերից հետո քաղաքական ինքնադատաստանի թիրախ է դարձել. «1913-1923թթ. հայերը, ասորիները, հույները և հրեաները կորստի մատնվեցին: Ենթարկվելով լայնամասշտաբ կոտորածների և ցեղասպանության՝ այս տարածքներից բռնագաղթեցին»:
- Հաշվի առնելով Փայլանի կուսակիցների ձերբակալությունները՝ ինչքա՞ն է հավանականությունը, որ հայ պատգամավորին նույնպես կազատազրկեն: Եվ եթե այդ հավանականությունը մեծ է, ապա հանրային, համայնքային պայքարի ի՞նչ ձևով է հնարավոր հակազդել դրան կամ կանխարգելել այդ ձերբակալությունը:
- Երբ «HDP»-ի դեմ ուղղված պետական հալածանքներն իրենց ողջ թափով շարունակվում են, անմասն չեն մնում նաև ուժ և աջակցություն ստացող իսլամական ֆաշիստ խունտաները: Մասնավորապես ընտրություններին այդ խունտաները հարձակվում են «HDP»-ի գրասենյակների և թեկնածուների վրա ու խոչընդոտում ընտրական աշխատանքները:
Նույնիսկ եթե շատ չնչին հավանականություն լինի, որ Փայլանը կարճ ժամանակով ձերբակալվի, ապա «օսմանի երկրում» խաղերն անավարտ են: Այս իմաստով ցանկացած գրոհի պետք է պատրաստ լինել:
Գարո Փայլանը Թուրքիայի լուսավոր և խաղաղ դեմքն է, բայց նրան դեմ հանդիման Թուրքիայի խավար դեմքն ու խաղաղության թշնամիներն են:
Արժանապատիվ բոլոր մարդկանց պարտականությունն է պաշտպանել Փայլանին: Սա պետք է բոլորը իմանան: Հրանտ Դինքը սպանվեց, բայց նրա պայքարը շարունակվում է և շարունակվելու է:
Փայլանի 100-ավոր կուսակից ընկերներ ձերբակալված են, նրանց պայքարը ևս շարունակվում է:
Քաղաքական և դիվանագիտական բարոյականությունից զուրկ, տիպիկ թուրքական նախագահական համակարգի ֆաշիստական մեթոդները հնարավոր է վերացնել միայն ժողովրդի կազմակերպված և գիտակցական պայքարով:
- Միջազգային հանրության ուշադրությունը պե՞տք է հրավիրել մասնավորապես Փայլանի դեպքի վրա՝ որպես խոսքի ազատության նկատմամբ իրականացվող քրեական հետապնդում և ի՞նչ է հարկավոր անել այդ ուղղությամբ:
- Գարո Փայլանի դեմ քրգործ հարուցելու իրական նպատակը բոլորին է հայտնի։ Անշուշտ, այստեղ առկա է բացահայտ հարձակում խոսքի ազատության դեմ, ինչն էլ ապացուցում է այն, որ գործը քաղաքական ենթատեքստ ունի։
Գովասանքի է արժանի հատկապես այն հանգամանքը, որ Գարո Փայլանը բարձրաձայնում է իրական խնդիրները, պետությանը կոչ է անում առերեսվել իր անցյալի հետ, ինչպես նաև արտահայտում է բոլոր ժողովուրդների ու փոքրամասնությունների՝ միասնական կերպով ազատ ապրելու զգացումները։
Բոլորին է հայտնի, որ միջազգային ուժերը ուշադիր հետևում են Թուրքիայում տեղի ունեցող իրադարձություններին։ Այս գործի շրջանակներում ևս ամբողջ աշխարհի ուշադրութունը սևեռվելու Թուրքիայի վրա։ Շատ երկրներ այս գործին ուշադիր հետևելու են, կարևոր և ողջամիտ արձագանքներ են լինելու: Դրանում կասկած չկա։
Ցավոք, մեր աշխարհում միջազգային հարաբերություններն այլ կերպ են ընթանում: Երևի թե միշտ է եղել այդպես. տնտեսական և քաղաքական շահերն են ուղղորդել հարաբերությունները։ Մարդկային բոլոր արժեքներն այս տեսակ շահերի համար զոհաբերվում են։ Նկատի ունենալով այս իրողությունը՝ անհրաժեշտ է ավելի արդյունավետ միջոցներով սաստկացնել պայքարը: Արդյունքում հանրության արձագանքը, թե Եվրոպայից, թե այլ մայրացամաքներից կլինի ավելի ազդեցիկ և կառուցողական։
Օրինակ առկա է Մարդու իրավունքների Եվրոպական դատարանի (ՄԻԵԴ) որոշումը «HDP» կուսակցության կալանավորված նախկին համանախագահ Սելահաթթին Դեմիրթաշի վերաբերյալ, որով նա պետք է ազատ արձակվի։ Մինչդեռ բռնապետ Էրդողանը, հայտարարելով, թե այդ որոշումը Թուրքիայի հետ առնչություն չունի, չճանաչեց փաստորեն միջազգային իրավունքը։
Բոլոր դեպքերում մարդկության պատմությունը ցույց է տվել, որ ոչ մի բռնապետ չի կարողացել նստել աթոռին հավերժ և բոլորի վերջը լինում է այն, ինչին նրանք արժանի են։
Այս ենթաբաժնի վերջին նորությունները
Ermenihaber.am-ը Հայոց ցեղասպանության 109-րդ տարելիցի կապակցությամբ հատուկ հարցազրույց է անցկացրել Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտի տնօրենի հետ։
Պատգամավորը հայտնում է, որ ասորիների թիվն այժմ տարածաշրջանում խիստ նվազել է։
Ermenihaber.am-ը հատուկ հարցազրույց է պատրաստել թյուրքագետ, պատմական գիտությունների թեկնածու Մելինե Անումյանի հետ:
Ուղիղ խոսք
Ոմանց ձեռքին միջուկային մարտագլխիկներով հրթիռներ կան, իսկ իմ ձեռքում ինչո՞ւ չպետք է լինեն: Ես դա չեմ ընդունում
ամենաշատ ընթերցված
Ermenihaber.am-ը հատուկ հարցազրույց է պատրաստել թյուրքագետ, պատմական գիտությունների թեկնածու Մելինե Անումյանի հետ:
Ermenihaber.am-ը Հայոց ցեղասպանության 109-րդ տարելիցի կապակցությամբ հատուկ հարցազրույց է անցկացրել Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտի տնօրենի հետ։
Առաջնահերթ հարցն ուղղակի սա է. հարգանք ցուցաբերել հայ հանրության ցավի, ցեղասպանության կորուստների նկատմամբ...
«Դուք Իսրայելի վարչապետին մեղադրում եք նացիստական գործելաոճի մեջ, սակայն մյուս կողմից էլ շարունակում եք Իսրայելի հետ ինտենսիվ առևտրատնտեսական հարաբերոթյունները»։
Արաբ դիվանագետը նշել է, որ Թուրքիան այդ ծրագիրը ներկայացրել է նաև ԱՄՆ-ին և Իսրայելին, սակայն արաբական շատ երկրներ, այդ թվում Եգիպտոսը, դեմ են արտահայտվել առաջարկին։
Օրացույց
Հարցումներ
Այս տարի կբացվի՞ հայ-թուրքական սահմանը 2 երկրների քաղաքացիների համար:
արտարժույթ
EUR | TRY | USD |
549.84 | 90.05 | 485.12 |