Հարցազրույց15:19, 03 Մարտ 2022
Տիգրան Աբրահամյան. «Գործընթացի մեկնարկին Թուրքիան Էրդողանի մակարդակով հանդես է եկել նախապայմաններով»
Հայաստանի և Թուրքիայի հատուկ ներկայացուցիչների նշանակմամբ սկսված հայ-թուրքական երկխոսության գործընթացը բազմակողմանիորեն ներկայացնելու համար Ermenihaber.am-ը շարունակում է հարցազրույցների շարքը Թուրքիայի ու Հայաստանի քաղաքական-հասարակական գործիչների, գիտնականների ու փորձագետների հետ։
Այսպիսով հայ և թուրք ընթերցողների դատին ենք հանձնում հիշյալ գործիչների տարասեռ տեսակետները հայ-թուրքական կարգավորման վերաբերյալ։
Այս անգամ հարցեր ենք ուղղել ՀՀ ԱԺ «Պատիվ ունեմ» խմբակցության պատգամավոր Տիգրան Աբրահամյանին:
-Պարոն Աբրահամյան, Թուրքիայի և Հայաստանի միջև առանց նախապայմանների հարաբերությունների կարգավորման գործընթացը շարունակվում է։ Արդեն իսկ տեղի է ունեցել հատուկ ներկայացուցիչների երկու հանդիպում։ Ինչպե՞ս եք Դուք և Ձեր ներկայացրած քաղաքական ուժը գնահատում այս գործընթացը։
Գործընթացի մեկնարկին Թուրքիան Էրդողանի մակարդակով հանդես է եկել նախապայմաններով, որոնց ավանդականներից բացի ավելացել է, այսպես կոչված, զանգեզուրյան միջանցքի հարցը:
Թուրքիան Հայաստանին իրականում համարում է թշնամի, հավակնություններ ունի ՀՀ տարածքների նկատմամբ, գործուն մասնակցություն է ունեցել Արցախի դեմ լայնամասշտաբ ռազմական գործողություններին և ակնկալել, որ լուրջ արդյունք կարող ենք արձանագրել խիստ անտրամաբանական կլինի:
-Նախկինում ևս, ինչպես գիտենք, եղել են Հայաստանի և Թուրքիայի հարաբերություններն առանց նախապայմանների կարգավորելու փորձեր, որոնք, սակայն, ձախողվել են: Ի տարբերություն նախկին տապալված գործընթացների՝ ներկայում արձանագրվում է թուրք-ադրբեջանական հռետորաբանության սկզբունքային տարբերությունը։ Այնուամենայնիվ, Ձեր կարծիքով, հայկական կողմի համար ինչ կարմիր գծեր կան, որոնք չպետք է հատվեն:
2009 թվականին, երբ երրորդ նախագահ Սերժ Սարգսյանի նախաձեռնությամբ մեկնարկեց «ֆուտբոլային դիվանագիտությունը», տարածաշրջանի ռազմաքաղաքական իրադրությունը լրիվ այլ էր, Հայաստանը պատերազմում հաղթող կողմ էր, սկզբնական շրջանում Թուրքիան չէր խոսում նախապայմանների մասին:
Հետագայում Թուրքիան հանդես եկավ նախապայմաններով՝ փորձելով հայ-թուրքական կարգավորման հիմքում դնել Արցախի՝ Ադրբեջանի համար շահեկան լուծումներ, իսկ արդյունքում գործընթացը նախ դանդաղեց, ապա տապալվեց: Միջազգային հանրությունը, միջնորդ երկրները արձանագրեցին, որ «գնդակը Թուրքիայի դաշտում է», սակայն Թուրքիան իր մեջ ուժ չգտավ և արդյունքում արձանագրվեց Թուրքիայի ապակառուցողական կողմ լինելը, իսկ ՀՀ դերակատարությունը տարածաշրջանում մեծացավ:
-Գիտենք, որ մի քանի տասնամյակ Թուրքիան ՀՀ-ի հետ հարաբերությունները կարգավորելու ու սահմանը բացելու հարցում հաշվի է առել նաև Ադրբեջանի շահերը: Հիմա էլ նշվում է, որ Ադրբեջան-Հայաստան հարաբերությունները և Թուրքիա-Հայաստան կարգավորման գործընթացը կարող են առաջ շարժվել միմյանց փոխլրացնելով: Ձեր կարծիքով՝ արդյո՞ք հնարավոր է տարանջատել այս գործընթացները:
1993 թվականին Թուրքիան ՀՀ-ի հետ սահմանը փակեց՝ պատճառաբանելով Արցախի պաշտպանության ուժերի Քարվաճառի շրջանի ազատագրումը:
2020 թվականի նոյեմբերի 10-ի եռակողմ՝ Հայաստան-Ռուսաստան-Ադրբեջան, հայտարարության հիման վրա, ՀՀ իշխանությունն այդ ու ևս 2 շրջան հանձնեց Ադրբեջանին:
Սակայն հիմա էլ Ադրբեջան-Թուրքիա օրակարգի գլխավոր հարցերից մեկը դարձել է ՀՀ տարածքով Ադրբեջանի, Արցախի օկուպացված շրջանների և Նախիջևանի միջև միջանցք ապահովելու գաղափարը:
Այս գործընթացում ես միայն տեսնում եմ թուրք-ադրբեջանական շահերը, բայց որևէ ձևի տեսանելի կամ հաշվելի չէ ՀՀ հետաքրքրությունը:
-Վերջերս Թուրքիան և Ադրբեջանը վավերացրեցին 2021թ. հունիսի 15-ին կնքված «Շուշիի հռչակագիրը»: Ըստ Ձեզ՝ որոնք են հայկական կողմերի համար այդ հռչակագրում առկա վտանգավոր դրույթները, և ինչ պետք է անեն կամ կարող են անել Հայաստանն ու Արցախը դրանցից բխող հավանական վտանգները մեղմելու կամ չեզոքացնելու ուղղությամբ:
Այդ հռչակագիրն ուղղված է երրորդ պետություններին, առաջին հերթին Հայաստանին, Արցախին, Ռուսաստանին և Իրանին՝ յուրաքանչյուրին իր մասով:
Ներկայումս դա ունի ոչ միայն հռչակագրային, այլ վավերացված փաստաթղթի կարգավիճակ: Հայաստանի հետ տարվող բանակցություններին զուգահեռ իր մեջ ագրեսիա պարունակող այդ փաստաթղթի վավերացումն իրականում խոսում է այն մասին, որ ռազմավարական տարածության մեջ, Ադրբեջանն ու Թուրքիան խնդիր են դրել իրենց նպատակներին հասնելու ցանկացած ճանապարհով, այդ թվում՝ ուժի կիրառման, որտեղ ունենալու են 100 տոկոսանոց համագործակցություն բոլոր ուղղություններով:
-Ուկրաինայում սկսված ռազմական գործողությունների հետևանքով ականատես ենք աշխարհաքաղաքական լարվածության աննախադեպ աճի: Ռուսաստանի և Արևմուտքի առճակատումը մեր տարածաշրջանի վրա ի՞նչ հետևանքներ կարող է ունենալ և արդյո՞ք կարող է ազդել Հայաստանի և Թուրքիայի միջև սկսված երկխոսության գործընթացի վրա։
Ուկրաինայի շուրջ ստեղծված իրադրությունն այս պահին անուղղակի, սակայն որոշ ժամանակ հետո՝ ուղիղ ազդեցություն կարող է թողնել Հարավային Կովկասում: Ուկրաինայի հարցում բախվում են ՌԴ-ի, Չինաստանի, հավաքական առումով՝ Արևմուտքի և ՆԱՏՕ-ի անդամ Թուրքիայի շահերը, և չի բացառվում, որ այդ դիմակայությունը տեղափոխվի այլ տարածաշրջաններ, այդ թվում՝ Հարավային Կովկաս:
Այս ենթաբաժնի վերջին նորությունները
Այս անգամ մեր հարցերն ուղղել ենք Պոլսո հայ համայնքի հայտնի ներկայացուցիչներից, հայկական «Ակոս» թերթի ներկայիս գլխավոր խմբագիր Եդվարդ Տանձիկյանին։
Այս անգամ հարցեր ենք ուղղել Հայ-թուրքական հաշտեցման հանձնաժողովի (Turkish-Armenian reconciliation commission- TARC) անդամ, արևելագետ պրոֆեսոր Դավիթ Հովհաննիսյանին:
Այս անգամ մեր զրուցակիցը պոլսահայ գրող, վերլուծաբան Արիս Նալջըն է։
Ուղիղ խոսք
Ոմանց ձեռքին միջուկային մարտագլխիկներով հրթիռներ կան, իսկ իմ ձեռքում ինչո՞ւ չպետք է լինեն: Ես դա չեմ ընդունում
ամենաշատ ընթերցված
Օրացույց
Հարցումներ
Այս տարի կբացվի՞ հայ-թուրքական սահմանը 2 երկրների քաղաքացիների համար:
արտարժույթ
| EUR | TRY | USD |
| 549.84 | 90.05 | 485.12 |