Հարցազրույց12:26, 28 Ապրիլ 2014
Բասքըն Օրան. «Օսմանցի թուրքերի անունից ևս մեկ անգամ ներողություն եմ խնդրում հայերից»
«Ermenihaber» լրատվականը ներկայացնում է թուրք մտավորական Բասքըն Օրանի հետ հարցազրույցի հարցազրույցի երկրորդ մասը: Առաջին մասը կարող եք կարդալ այստեղ:
-
«T24.com.tr»
կայքում «1915-ի ջարդերի ժամանակ սպանված հայերի ոսկորները արտահանվե՞լ են»
հոդվածում կասկած եք հայտնում քեմալիստների այս գործարքին (ոսկորների արտահնմանը և վաճառքին) մասնակցություն ունենալու առնչությամբ: Եթե քեմալիստները չէին, ապա այդ դեպքում ովքե՞ր կարող էին 1924-1925 թթ. դա անել:
-Թե ով է արել, չգիտեմ: Ամենայն հավանականությամբ
Մարսել ներմուծողի` Թուրքիայում գտնվող
միջնորդները: Ձեր կարծիքը, թե դա քեմալիստներն են արել, տրամաբանական չէ,
այն լրիվ հակառակն է: Այդ մասին t24.com.tr,
«Ագոս»-ի (14.03.2014) և
«Ռադիքալ»-ի (16.03.2014)
հրապարակված համարներում եղել են իմ հոդվածները թեմայի վերաբերյալ: Այնտեղից
փորձեմ մեջբերում անել.
«Այդ անողները, պետք է, որ քեմալիստները (իթթիհադականները)
չլինեին: Իսկապես հնարավոր է, որ մտածելով, թե «մեր աչքից հեռու լինի», դեմ չեն եղել այդ ոսկորները տանելուն, քանի որ
դա նրանց խիղճը կհանգստացներ: Սակայն, հույների ոսկորները արտահանել, նշանակում է
Արևմուտքին ավելի բացահայտ կերպով տեղեկացնել 1913-1916թթ. կոտորածների մասին:
Վերջիվերջո իրենց կողմից սպանվածների ոսկորներ էին արտահանում, ոչ թե փայտ:
Չգիտեմ`ձեր այս հարցը մտավոր-զգայական աշխարհի
արտացոլումն է, թե լրագրողական անհրաժեշտություն, բայց մի
բան է ցույց տալիս, այն է.
անհաղթահարելի պահանջը ինչ-որ ձևով դատապարտելու մի բան, որի անդադար ժխտումը ողջ-ողջ այրում է հայերի սիրտը (բացի այդ, «ցեղասպանություն» եզրույթի վրա խիստ
շեշտադրումը նույն պահանջից է բխում, այդպե՞ս չէ: Օրինակ՝ քրդերը նույնպիսի
պահանջի պատճառով ճնշումների ամենադաժան շրջանում, անգամ աչքի առաջ բանտարկվելու
վտանգը ունենալով, «Պարոն, Օջալան» էին գրում ու ասում): Այս պահանջը հասկանալու
համար քիչ թե շատ խղճով մարդկանցից շատ ժամանակ
չի պահանջվի: Սակայն շատ հայերի զայրույթի թիրախում հայտնվելն անտեսելով` սա էլ
պետք է ասեմ. ամեն մարդ իրեն նույնականացնում է կամ իր, կամ
դիմացինի ով լինելով: Ավելի տարածված և հեշտ է երկրորդ տարբերակը: Հայերը
թուրքական պետության ամոթալի ժխտողականության վրա հիմնված և ամենաուշը 1965-ին
սկսված այս երկրորդ տեսակի նույնականացումը հավերժ չեն կարող շարունակել: Հրանտի
(«Ակոս» թերթի խմբագիր Հրանտ Դինք) շատ ճշմարիտ ասված մի շարք խոսքերի մեջ
ամենակարևորը գուցեև հենց հետևյալն է.
«Հայկական ինքնությունը ֆրանսիացու, գերմանացու,
ամերիկացու և անգամ թուրքի կողմից ցեղասպանության ընդունել-չնդունելուց կախյալ
վիճակում թողնելը մի սխալ է, որից հայկական աշխարհն արդեն պետք է հրաժարվի: Եկել և
անգամ անցել է ժամանակը`այս
սխալից հրաժարվելու և հայկական ինքնության վրա թուրքի գործուն դերը վերացնելու...
Ինքնության պասիվությունը թուրքերի գոյության վրա սևեռող Հայկական աշխարհի՝
թուրքերի վրա ճնշումներ կիրառելու և ցեղասպանությունը ընդունել տալու աշխատանքները,
ցավոք, ոչ այլ ինչ են, քան հսկայական ժամանակի կորուտ, որը հետաձգում է ինքնության
զարթոնքը... Հայկական ինքնությունը «թուրքից» ազատագրելու ուղին չափազանց պարզ է՝
թուրքերին հանգիստ թողնել (նրանցով չզբաղվել),
Հայաստանով զբաղվել»: (Իհարկե, այս խոսքերը թուրքական դատական ատյանների կողմից
օգտագործվել են Հրանտին դատապարտելու համար: Սրան ես արդեն որևէ բան չեմ
կարողանում ասել, պարզապես կասեմ, որ որպես թուրք, որպես մարդ շատ-շատ ամաչում եմ:
Դա բավական է): Որոշ հայեր իմ այս խոսքերի մասին կասեն, թե անտեղի հեքիաթներ եմ
պատմում: Թող չասեն, գոնե 2 պատճառով:
Առաջինը՝
անտեղի չեմ խոսում: Հայկականությունն էթնիկ-կրոնական հասկացություն չէ: Ես
մուսուլման թուրք եմ, սակայն ինձ նման մարդկանց
համար ճշմարտությունը հետևյալն է. «Մենք բոլորս հայ ենք»: Այդ իսկ պատճառով այս
ամենն ասելը իմ «հայկականության իրավունքն» եմ համարում:
Երկրորդ.
կյանքում ամեն բան փուլերի շարքից է բաղկացած, ոչ թե մեկ ամբողջական մասից, որ մի
անգամ հաջողության հասնես յուղի պես պիտի անցի: Անմեղ մարդկանց (թուրք
դիվանագետներին) սպանելը, չնայած մարդկության դեմ մի իրողություն է, ինչպես զինյալ
քրդերի ՔԲԿ-ի փուլը, ԱՍԱԼԱ-ի փուլն էլ 1973-85 թթ. անխուսափելի էր 1915 թվականի
ամոթը մարդկությանը վերջապես լսելի դարձնելու համար: Հայերի տեսանկյունից
հաջողությամբ է ընթացել: Հետագայում դադարեցվել է, քանի որ ավարտին էր հասցրել իր
գործառույթը և նույնիսկ սկսել էր վնաս հասցնել: Աշխարհում
տարբեր խորհրդարաններում որոշումներ ստանալու փուլն էլ է այդպիսին: Եթե դեռևս իր
ժամանակը չի անցել, ապա դա շատ մոտ ապագայում տեղի
կունենա, նույնիսկ քաղաքական և իրավական ճաքեր է սկսել տալ:
Ինչքան էլ դժվար
լինի, ճիշտ կլինի, որ հայերը արդեն նոր փուլի անցնեն: Այսինքն, ինչպես վերևում
նշել էի, արդեն միասնական նախագծերի փուլերին անցնել: Սա է այն փուլը, որ ամենամեծ
հարվածը կլինի Թուրքիայում բոլոր ժխտողներին և միևնույն ժամանակ մարդու խղճին
լուրջ հարված/զգուշացում կլինի: Ամենահիանալի
պատասխանը սա է, որ կարելի է տալ 2015 թ.-ը հաղթահարելու համար նախապատրաստվող
ամոթալի նախագծին` Թուրքիա- Ադրբեջան համագործակցությանը: Թուրքիայում առաջինը շուտ կանչող աքլորին մորթում են, քանի որ նույն
հող ու ջրի մարդիկ ենք, կարծում եմ հայերի մոտ էլ է այդպես: Սակայն կրկնում եմ, որ
քանի դեռ ժամանակ կա, որոշ հայեր իմ խոսքերը չեն հավանի, կասեն՝ թուրքական
պետության ժխտողականությունն է ցանկանում շարունակել:
-Թուրքական հասարակությունում հայերի նկատմամբ կարծիքը փոխելու համար ի՞նչ կարող է անել հայ
մարդը:
-Նայած թե նա որտեղից է: Թուրքիայի հայերի պարագայում խոսելու կարիք չկա, նրանք զբաղված են անհրաժեշտ գործերը ճիշտ կերպով անելով: Իսկ արտերկրում ապրող հայերն էլ վերոնշյալ
խոսքերս կարող են կարդալ և մտածել այդ ուղղությամբ:
Մյուս կողմից այս հարցում ավելի մեծ գործ է ընկնում
Թուրքիայի քաղաքացի թուրքերի ուսերին, քան հայերի: Քանի որ, երբ հայերն են խոսում իրենց նախնիների սպանության մասին, թուրքերն իրենց սկսում են պաշտպանել, սակայն երբ հենց թուրքերը խոսեն այդ մասին, ուրիշի տառապանքները կներկայացնեն, որն ավելի ազդեցիկ է: Մենք՝ մահմեդական թուրքերս, ամենակարևոր բանը, որ պետք է անենք, լավ բացատրել, որ 1915-ին փոխադարձ կոտորածներ չեն եղել: Քանի որ ժխտողները ամենաշատը այս փաստարկն են օգտագործում:
Օրինակ՝ պետք է լավ բացատրել, որ
1915 թվականին հայկական զինյալ խմբերին լռեցնելու նպատակ չի եղել: «Եթե մենք նրանց չսպանեինք, նրանք մեզ
կսպանեին» տեսակետը սուտ է, կամ էլ նվազագույնը սխալ:
«Իթթիհադ վե Թերաքքին»
(«Միություն և առաջադիմություն») 1-ին համաշխարհային պատերազմի մեջ էր մտել զուտ 1914թ. փետրվարի 8-ին կնքված Ռուսաստան-Օսմանյան
կայսրություն համաձայնագրի իրագործումն անհնարին դարձնելու համար: Իսկ հայերի էթնիկ և կրոնական զտումներիմ էր գնացել, քանի
որ նրանք էին այդ համաձայնագրի օբյեկտը:
Պետք է հասկացնել, որ Անատոլիայի մեկ երրորդը
եվրոպացի 2 գլխավոր կառավարչի կառավարմանը հանձնելու և Օսմանյան կայսրությանը Հայկական հարցում Ռուսաստանի առջև պատասխանատու
դարձնող 1914 թվականի պայմանագիրը, ինչպես և 1878 մարտի 3-ի Սան-Ստեֆանի
պայամանգրի 16 հոդվածը, ստորագրման էր դրվել բացառապես այն պատճառով, որ հայերի
հարցում ընդդիմացել էր ինքնավարության բարեփոխումններ անել: Թուրքիայում այս մասին
պետք է լավ բացատրել:
Այս հարցազրույցի միջոցով ուզում եմ օսմանցի
թուրքերի անունից ևս մեկ անգամ ներողություն խնդրել հայ հասարակությունից, ասել,
որ կիսում եմ նրանց մեծ ցավը և կրկնել, որ վստահաբար հավատում եմ ՝ մոտ ապագայում
երկու ժողովուրդներն էլ ավելի լավ օրեր են տեսնելու:
Զրուցեց Անահիտ Վեզիրյանը
Ermenihaber.am
Այս ենթաբաժնի վերջին նորությունները
Ermenihaber.am-ը Հայոց ցեղասպանության 109-րդ տարելիցի կապակցությամբ հատուկ հարցազրույց է անցկացրել Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտի տնօրենի հետ։
Պատգամավորը հայտնում է, որ ասորիների թիվն այժմ տարածաշրջանում խիստ նվազել է։
Ermenihaber.am-ը հատուկ հարցազրույց է պատրաստել թյուրքագետ, պատմական գիտությունների թեկնածու Մելինե Անումյանի հետ:
Ուղիղ խոսք
Ոմանց ձեռքին միջուկային մարտագլխիկներով հրթիռներ կան, իսկ իմ ձեռքում ինչո՞ւ չպետք է լինեն: Ես դա չեմ ընդունում
ամենաշատ ընթերցված
Ermenihaber.am-ը հատուկ հարցազրույց է պատրաստել թյուրքագետ, պատմական գիտությունների թեկնածու Մելինե Անումյանի հետ:
Ermenihaber.am-ը Հայոց ցեղասպանության 109-րդ տարելիցի կապակցությամբ հատուկ հարցազրույց է անցկացրել Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտի տնօրենի հետ։
Առաջնահերթ հարցն ուղղակի սա է. հարգանք ցուցաբերել հայ հանրության ցավի, ցեղասպանության կորուստների նկատմամբ...
«Դուք Իսրայելի վարչապետին մեղադրում եք նացիստական գործելաոճի մեջ, սակայն մյուս կողմից էլ շարունակում եք Իսրայելի հետ ինտենսիվ առևտրատնտեսական հարաբերոթյունները»։
Արաբ դիվանագետը նշել է, որ Թուրքիան այդ ծրագիրը ներկայացրել է նաև ԱՄՆ-ին և Իսրայելին, սակայն արաբական շատ երկրներ, այդ թվում Եգիպտոսը, դեմ են արտահայտվել առաջարկին։
Օրացույց
Հարցումներ
Այս տարի կբացվի՞ հայ-թուրքական սահմանը 2 երկրների քաղաքացիների համար:
արտարժույթ
EUR | TRY | USD |
549.84 | 90.05 | 485.12 |