ERMENI HABER AJANSI

Günler önce Ermenistan'da Soykırım haftası çerçevesinde İsviçreli Ermeni gazeteci, fotoğrafçı, yazar Demir Sönmez'in "Yaralı Yavru Kartal" kitabının güncellemiş 2. baskısının tanıtımı yapıldı. Sönmez,  Ermenihaber.am'e kitabını değerlendirdi. 

- Sayın Sönmez, Ermenistan’da ikinci kez Artsakh’ı (Dağlık Karabağ) konu alan "Yaralı Yavru Kartal" adlı kitabınız yayımlandı. İkinci baskısında Artsakh halkının zorla yerinden edilmesini de anlattınız. Kitabınızla ilgili neler söyleyebilirsiniz? Fikir nasıl doğdu, kitabın ismine nasıl karar verdiniz?

- Artsakh Savaşı'ndan döndükten sonra gelişmeleri izlemeye ve yazmaya devam ettim. Artsakh Savaşı hakkında fazla bir şey yazılmadığını ve konuşulmadığını fark ettim. 1915 Ermeni Soykırımı hakkında yüzlerce yayımlanmış kitap, milyonlarca görsel ve yazılı kaynak varken, Artsakh Savaşı ve soykırımı hakkında yok denecek kadar az belge ve yayın bulunduğuna tanık olduk. Özellikle son dönemlerde bilinçli bir şekilde Artsakh Soykırımının unutturulmaya çalışıldığını gözlemliyorum. Bu nedenle tarihe bir not düşmek amacıyla bu kitabı yayımlama fikri bende oluştu.

Kitabın ilk baskısında, 44 günlük Artsakh Savaşı’nı ve savaşa dair değerlendirmelerimi, gözlemlerimi ve çektiğim fotoğrafları sundum. Kitabın ikinci baskısı ve genişletilmiş baskısı ise, uluslararası güçlerin (Azerbaycan, Türkiye, İsrail, Rusya, Pakistan ve Orta Doğu ile Libya’dan toplanan cihatçılardan oluşan işgalci ve soykırımcı koalisyon) Artsakh kuşatması ve işgal dönemini anlatmaktadır.

2023 Eylül ayında, bu güçlerin 9 aylık kuşatması sonucunda Artsakh Ermenileri, zorla topraklarını terk etmek zorunda kaldılar. 9 ay boyunca Artsakh kuşatıldı. Artsakh halkı açlık, susuzluk, elektriksizlik, sağlık hizmetlerinden yoksunluk ve tüm insani ve yaşam kaynaklarından mahrum bırakılarak ölüme terk edildi. 100 binden fazla Artsakhlı Ermeni, canlarını kurtarmak için Ermenistan’a göç etmek zorunda kaldı.

Kitap, yaşanan bu süreçleri de kapsayacak şekilde yeniden yayımlanma ihtiyacı doğurdu. Kitabın ikinci baskısında, Artsakh’ın kuşatması ve işgali karşısında özellikle İsviçre devletinin resmi politikası, İsviçreli siyasi partilerin, politikacıların, kurum ve kuruluşların ve kamuoyunun duruşunu bulacaksınız. Ayrıca, kuşatma ve işgal konusundaki çalışmalarımı da bulabilirsiniz. Artsakh’ın kuşatılması ve Artsakhlı Ermenilerin Ermenistan’a göçünü belgeleyen Armenpress’in fotoğrafçısı, değerli arkadaşım Hayk Manoukyan’ın katkıları, bu kitabın ikinci baskısını tamamlayan anlamlı ve önemli bir çalışma oluşturuyor.

Kitabın ismi ise, gerçek bir hikayeden esinlenerek belirlendi. 11 Kasım 2020 tarihinde, Ezidi asker Témür Kotayan’ın cenaze töreninden Yerevan’a dönerken, yol üzerinde yaralı bir yavru kartal bulduk. Kartalı Yerevan’a veteriner götürmeyi düşündüm, ancak arkadaşlarım, kartalın yaşamasının çok zor olduğunu söylediler. Kartal yaralıydı, yorgundu ve uçamıyordu. Göz kapaklarını açıp kapatıyor, açlık, susuzluk ve yorgunluktan son anlarını yaşıyordu. Yavru kartal, o çaresiz bakışlarıyla bizden yardım istiyordu, ama ne yazık ki biz de bir şey yapacak durumda değildik. Arkadaşlarım, yavru kartalı yol kenarındaki tarlaya bırakıp gittiler. Arabayla oradan uzaklaşırken, hala o yavru kartalı düşünüyorum, acaba yaşıyor mu? İşte o yaralı yavru kartal, benim için Artsakh’tı, kalbimde ve zihnimde. Bu yüzden kitaba başka bir isim vermek mümkün değildi.

- Kitabınız, tarihi bir belgesel dışında, 2. Artsakh Savaşı ve 2023’te halkın zorla yerinden edilmesini anlatan bugüne kadar yayımlanan ilk kitap olma özelliğini taşıyor. Kitabınızla dünyaya vermek istediğiniz mesaj nedir?

- Bu eser, sadece fotoğraflarla değil, aynı zamanda o dönemde gerçekleşen olayların derin teorik, politik ve sosyal analizleriyle de tarihi bir dönemi belgelemektedir. Kısacası, Ermeni halkının dostları kimdi? Düşmanları kimdi? Onları kim sırtından bıçakladı? Uluslararası kamuoyu nasıl tepki verdi? Uluslararası kurumlar ve devletler savaşa nasıl tavır aldı? gibi soruların cevapları bu kitapta bulunabilir.

Bu kitap, Ermeni halkına karşı soykırımın hâlâ devam ettiğini kanıtlayan bir belgedir. 21. yüzyılda Artsakh halkına karşı işlenen insanlık suçlarını ve soykırımı belgeleyen bu eser, sadece bugün için değil, gelecekte de önemli bir kaynak olacaktır.

Fotoğraf: Hayk Manukyan