ERMENI HABER AJANSI

Azerbaycan’ın en sık istismar ettiği veya gerginlik sebebi haline getirdiği konu bölgesel iletişim yolları meselesidir. Azerbaycan, Ermenistan ile Azerbaycan arasındaki iletişim yollarının kapalı olduğu açık gerçeğine atıfta bulunarak Ermenistan’ın yükümlülüklerini yerine getirmediğini iddia ediyor.

Öncelikle Ermenistan’ın tek taraflı bir yükümlülüğü olmadığını vurgulamak gerekir. Her iki taraf da birbirleri için tüm ulaşım ve ekonomik bağlantıları açma taahhüdünde bulunmuştur. Bugün Azerbaycan’ın Ermenistan’a veya Ermenistan üzerinden geçenlere herhangi bir ulaşım ya da ekonomik bağlantısı açık değildir: Ne bir yol, ne bir demiryolu, ne bir boru hattı, ne bir elektrik hattı ne de bir kablo.

Ermenistan’ın tüm yolları Azerbaycan için açıktır. Daha 2022 yılında Ermenistan Hükümeti, Ermenistan-Azerbaycan sınırında üç sınır kapısının açılmasına ilişkin karar tasarısını gündeme getirdi. Bu tasarı, Azerbaycan’ın yük ve yolcu taşıyan araçlarının Ermenistan Cumhuriyeti topraklarına giriş yapmasına ve örneğin Nakhicevan’a ve Türkiye’ye seyahat etmesine fırsat tanımasına ilişkindir.

Bu kararlar yalnızca Azerbaycan’ın reddedici tutumu nedeniyle kabul edilmedi ve Ermenistan Hükümeti tarafından bir-iki hafta içinde kabul edilebilir. Elbette, Nakhicevan’a giriş için gerekli altyapılar şu an yok ve inşa edilmesi gerekiyor, ancak bu da oldukça hızlı bir şekilde yapılabilir.

Aynı zamanda şu an, sadece fiziksel altyapının hazır olması açısından bakarsak, örneğin, kamyonlar Laçin-Kornidzor güzergahını kullanarak Kornidzor sınır kapısından Ermenistan Cumhuriyeti topraklarına giriş yapabilir, Ermenistan’daki yollardan Türkiye sınırına kadar ilerleyebilir ve Margara sınır kapısından Türkiye'ye geçebilirler. Aynı güzergah ters yönde de kullanılabilir. Böyle bir transit yük taşımacılığı için gerekli fiziksel altyapı şu anda da hazır, geriye sadece hukuki kararın alınması kalıyor. Azerbaycan ve Türkiye’nin bu konuda ilgisi varsa, biz böyle bir karar almaya hazırız.

Biz yük taşımacılığının güvenliğini sağlarız, ancak Azerbaycanlı sürücüler ve kamyonlar için psikolojik bir zorluk söz konusuysa, bu taşımacılığı Türk kamyonları organize edebilir. Türk kamyonları hep Ermenistan yollarından seyahat etmiş ve bugün de aktif olarak seyahat etmektedirler. Aynı şekilde, diğer ülkelerin kamyonları da bunu yapabilir.

Ancak bir kez daha resmi olarak şunu vurgulamak istiyorum: Ermenistan hiçbir zaman, ne yazılı ne de sözlü olarak, kendi topraklarında güvenliğin sağlanmasını – uluslararası ya da Azerbaycanlı yolcu ve yük taşımacılığı da dâhil – başka bir ülkeye devretmesi gerektiğini veya devredebilmesini kabul etmemiş, üstlenmemiş, hatta ima bile etmemiştir. Böyle bir şey olmamıştır ve sadece olarak yoktur.

Tam tersine, Ermenistan geçişin güvenliğini garanti etmeyi taahhüt etmiştir ve bunu yapmaya hazır.

Ermenistan, egemenliğinin, yargı yetkisinin veya toprak bütünlüğünün herhangi bir şekilde sınırlandırılmasına ilişkin olarak hiçbir zaman yazılı veya sözlü herhangi bir yükümlülük altına girmemiş, bunu kabul etmemiş veya buna razı olabileceğini ima etmemiştir. Ermenistan, Azerbaycan'a yönelik bölgedeki ulaşım bağlantıların açılmasını amaçlayan "Barış Kavşağı" projesinden kaynaklanan çok somut önerileri ilk olarak Azerbaycan'a sunmuştur. Batı Azerbaycan'dan Ermenistan Cumhuriyeti toprağı üzerinden Nakhicevan Özerk Cumhuriyeti'ne kadar olan iletişim konusu da buna dahildir.

Batı Azerbaycan'dan Ermenistan Cumhuriyeti toprakları üzerinden Nakhicevan Özerk Cumhuriyeti'ne kadar olan iletişim, bölgedeki ulaşım bağlantılarının konusunun bir alt konusudur ve Ermenistan burada da hiçbir zaman herhangi bir engel oluşturmamıştır

Ayrıca bu konuda olabildiğince yaratıcı ve esnek olduk ve olmaya devam ediyoruz. 2022 yılında Azerbaycan'ın endişelerini gidererek, karşılıklılık ilkesi gereği, sınır geçişlerinde vatandaşların pasaport, gümrük ve diğer kargo kontrollerinin ön (front) işlevinin uluslararası bir ihtisas kuruluşuna devredilmesini önerdik.  Azerbaycan kabul etmedi.

Şimdi de Azerbaycan'ın, uzun süredir devam eden ihtilaf nedeniyle Azerbaycan vatandaşlarının Ermenistan sınırından ve gümrük kontrolünden geçmekten kaçınacakları iddiasını dikkate alarak, ilk aşamada Zangelan-Meğri-Ordubad ve ters yönde, Yeraskh-Ordubad-Meğri ve tersi yönde ise demiryolu yük taşımacılığıyla ulaşımın açılmasını önerdik. Ayrıca, tarafların hiçbirinin egemenliğini, yargı yetkisini ve toprak bütünlüğünü zedelemeyen bir seçeneği yazılı olarak önerdik. Bakü'nün kaygısı Nakhicevan'a ve Nakhicevan'dan güvenilir kargo taşımacılığı sağlamaksa, bu sorun çözülmüştür. Geriye Azerbaycan'ın evet demesi kalıyor. Ermenistan topraklarında Nrnadzor-Karçevan demiryolunun inşası biraz zaman alacak. Yeraskh-Nakhicevan sınır kesiminde de demiryolunun kısa bir bölümünün inşa edilmesi gerekiyor, ancak bu Ermenistan-Ermenistan ve Azerbaycan-Türkiye demiryolu bağlantısı için gerekli ve bu çalışma da hızlı bir şekilde yapılabilir.

Aynı prensipte, Azerbaycan'dan Nakhicevan'a boru hatları, elektrik hatları ve kabloların geçişini sağlamaya hazırız. Bu önerilerin Azerbaycan tarafından neden reddedildiği belirsiz. Umarım tırmanma için sahte bir bahane yaratmak için değil. 

Azerbaycan ayrıca Ermenistan'ın Nakhicevan'a yol açmaması halinde İran İslam Cumhuriyeti toprakları üzerinden batı Azerbaycan-Nakhicevan bağlantısını sağlayacağını bildiriyor. Sorun yok, biz buna karşı değiliz, bu İran-Azerbaycan arasındaki ilişkiler ve onların karar meselesidir.

Ancak şunu da açıkça belirtelim ki, Ermenistan Cumhuriyeti, İran'ın önerdiği hukuki koşulların aynısı altında batı Azerbaycan'dan Nakhicevan Özerk Cumhuriyeti'ne geçiş imkânı sağlamaya hazırdır.

Buna karşılık Azerbaycan, geçişin engelsiz olması gerektiğini söylüyor. Yani İran'dan geçiş engelleniyor mu? Sonuçta biz aynı hukuki koşullar altında aynı geçişi sağlamaya hazırız diyoruz.

Karşılıklılık temelinde, geçiş prosedürlerinin bazı basitleştirmelerini ve otomatik mekanizmaların getirilmesini uygulamaya hazırız. Peki Azerbaycan neden bizim bu yapıcı önerilerimizi reddediyor?

Benim inancım nettir: Batı Azerbaycan'dan Ermenistan Cumhuriyeti toprakları üzerinden Nakhicevan Özerk Cumhuriyeti'ne ve tersi yönde, Ermenistan Cumhuriyeti'ndeki Meğri’den Yeraskh'a Azerbaycan (Nakhicevan Özerk Cumhuriyeti) toprağ üzerinden ve tersi yönde olmak üzere tüm bölgesel ekonomik ve ulaştırma bağlantılarının açılması için gerekli hazırlıklar tamamlanmıştır ve bunun uygulanması için yalnızca Azerbaycan'ın onayı gerekmektedir.

NİKOL PAŞİNYAN
Ermenistan Başbakanı