ERMENI HABER AJANSI

HRANT KASPARYAN / TARAF

“Dünyada en etkili güç hatıralardır.”

Ermenilerin büyük halk ozanı Baruyr Sevag’ın bu sözüyle başlıyor, Ermeni Soykırımı, Hayatta Kalan Görgü Tanıklarının Anlattıkları adlı kitabın ilk bölümü.

Geçtiğimiz yıllarda Ermenice, İngilizce, Fransızca ve Rusçası yayımlanan kitabın Türkçe çevirisi, Belge Yayınevi tarafından İstanbul’da yayımlanarak raflardaki yerini aldı. 1915’te yaşanan karanlık sürece dair 700 tanıklığın aktarıldığı kitabın Türkçe çevirisinin tanıtımı, kitabın yazarı Prof. Dr. Verjine Svazlian ve Belge Yayınevi’nin kurucusu Ragıp Zarakolu’nun katılımıyla Ermenistan’ın başkenti Yerevan’daki Ulusal Kütüphane’de yapıldı. Aynı günlerde, Karadeniz Ekonomik İşbirliği toplantısına katılmak üzere Ermenistan’a giden Türkiye Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu’na bir nüshası “hediye” edilen kitapta, 1915-1923 yılları arasında “tehcir” adı altında Anadolu’nun farklı noktalarında gerçekleştirilen sistematik katliam operasyonlarından bir şekilde kurtularak hayatta kalmayı başaran Ermenilerin “sürgün” yollarında maruz kaldığı insanlık dışı muameleler ve karşılaştıkları tüyler ürperten manzaralar, görgü tanıkları tarafından bizzat anlatılıyor.      

ANADOLU’NUN GERÇEK ÖYKÜSÜ

“1915’in sözlü tarihi” olarak niteleyebileceğimiz kitapta, etnik temizliğin hedefindeki Ermenilerin yanı sıra, Deir ez-Zor, Rasulayn ve Rakka bölgelerinde yaşayan Arap-Bedevi görgü tanıklarının anlatıları da dikkat çekiyor. Tanık anlatılarında, Kürt ve Arap aşiretlerin soykırım sürecindeki rolüne atıfta bulunulurken, Çeçen grupların 1915’teki katliam sürecine nasıl müdahil olduğu da aktarılıyor.

Bin sayfalık kitapta, tanıklıkların yanı sıra tarihsel ve folklorik öneme sahip olan yöresel ezgi ve şarkıların söz ve notaları da yer alıyor. Kitapta ayrıca, 27 Mayıs 1915’te resmen kabul edilen “tehcir yasası” uyarınca, “sevk ve iskân” bahanesiyle yaşadıkları yurtlarından edilen Ermenilerin çıkarıldığı ölüm yolcuğunun güzergâhlarının kaydedildiği bir harita, soykırımdan kurtulan görgü tanıklarının fotoğrafları ve Prof. Dr. Svazlian tarafından derlenen Ermenice, İngilizce, Fransızca, Rusça ve Türkçe özetler yer alıyor.

BİR HALKIN TOPLUMSAL HAFIZASI

Diasporanın farklı kesimlerini oluşturan Ermenilerle bire bir görüşmeler gerçekleştirerek 1915’in tanıklıklarını kayıt altına alan Prof. Dr. Svazlian, kitabının girişinde şöyle diyor: “Ermeni Soykırımı’ndan mucize eseri olarak kurtulan ve kötü yaşam koşullarına karşı koyarak, gördüklerini ve hatırladıklarını hafızalarının derinliklerinde saklayıp aktaran o nesillere şükranlarımı sunuyorum. Onlar böylece Ermeni halkının tarihsel toplumsal hafızasını, insanlığın adil yargısına ve dünyaya teslim edilmek üzere, kaybolmaktan kurtarmışlardır.”

EN HAKİKİ BELGE

Kitabın önsözünü kaleme alan Ulusal Bilimler Akademisi Üyesi Sarkis Harutyunyan, Ermenilerin yaşadığı büyük trajedinin, zihinleri allak bullak eden manzaralarının halkın kullandığı canlı dille aktarılmasının önemine değinerek kitapta yer alan verilerin, tarihsel gerçekleri doğrulayan ve ayrıntılı bir şekilde anlatan halka ait orijinal tarihî belgeler olduğunu belirtiyor. Harutyunyan yazısında, 1915’te yaşananlara ilişkin olarak Türkiye resmi tezini savunan tarihçilere atıfta bulunarak, kitabın, “inkârcı tezleri benimseyen tarihçilere karşı isabetli bir belge” niteliğinde olduğunu vurguluyor.

PROF. DR. VERJİNE SVAZLIAN

Etnolog ve folklorcu Prof. Dr. Verjine Svazlian 1934 yılında Mısır’ın İskenderiye kentinde doğdu. İlköğrenimini yerel Boğosyan ve daha sonra Anarad Hığutyun Ermeni okullarında tamamladı. 1915 soykırımından kurtularak Mısır’a göç etmiş olan ebeveynleriyle birlikte 1947’de Ermenistan’a yerleşti. 1956’da Haçadur Abovyan Devlet Pedagoji Enstitüsü’nün tarihsel dilbilim bölümünden üstün başarıyla mezun oldu. 1955’ten itibaren kendi inisiyatifiyle, tarihi Batı Ermenistan, Kilikya ve Anadolu’dan zorla sürgüne gönderilen Ermeniler tarafından aktarılan çeşitli lehçelerdeki folklorik verileri yazıya dökmeye başlayıp kaybolmaktan kurtardı. Aynı zamanda 1915 soykırımının hayatta kalan görgü tanıkları tarafından anlatılan anıları ve söylenen tarihsel nitelikli şarkıları kaleme aldı. Ermenistan, Diaspora ve yurt dışında, aralarında 20’yi aşkın kitap da olmak üzere, 500’den fazla bilimsel makalelere sahiptir. Ermeni halk hikâyelerini toparlayan birçok derleme yayımlayan Sivazlian’ın eserleri arasında Kilikya, Van, Musa Dağ ve İstanbul Ermeni halk hikâyeleri gibi Türkiyelileri de yakından ilgilendiren çalışmalar bulunuyor.

 Ermenihaber.am