ERMENI HABER AJANSI

2025 թվականի մարտից սկսած Թուրքիան ուներ առանցքային երեք հիմնական միտումներ իր արտաքին քաղաքականության մեջ. նախ, Սիրիայում Ասադի ռեժիմի անկումից հետո Անկարան դարձել է հիմնական ազդող գործոնը Սիրիայի նոր կառավարության ձևավորման գործում. երկրորդ, Թուրքիան քայլեր է ձեռնարկում Եվրոպայի հետ հարաբերությունների թարմացման ուղղությամբ, անցնելով ռազմավարական գործընկերության նոր մակարդակի. երրորդ, Աֆրիկայում իր ազդեցության ընդլայնման շրջանակում Թուրքիան փորձում է ակտիվորեն ներգրավվել այդ մայրցամաքի ռազմավարական տարածքներում տեղի ունեցող գործընթացներում։

2025 թվականի փետրվարի 27-ին Թուրքիայում ահաբեկչական համարվող «Քուրդիստանի բանվորական կուսակցության» (ՔԲԿ-PKK) բանտարկված ղեկավար Աբդուլլահ Օջալանը պատմական կարևոր հայտարարություն արեց՝ կոչ անելով PKK-ին զենքը վայր դնել և լուծարել կազմակերպությունը: Այս որոշումը կարող է հիմնովին փոխել 40 տարվա ձգվող հակամարտության ընթացքը:

Մարտի 1-ին PKK-ն հայտարարեց անմիջական հրադադարի մասին և ցանկություն հայտնեց հետևել Օջալանի կոչին: Մայիսի 12-ին PKK-ն պաշտոնապես հայտարարեց ինքնլուծարվելու և զինված պայքարն ավարտելու որոշման մասին: Կազմակերպությունը նշեց, որ այն «ավարտել է իր պատմական առաքելությունը»:

PKK-ի լուծարման որոշումը ունի լայն տարածաշրջանային հետևանքներ, մանավանդ Սիրիայի հյուսիս-արևելքում գործող ԱՄՆ-ի կողմից աջակցվող Սիրիական դեմոկրատական ուժերի (SDF) համար: Մարտի 10-ին SDF-ի հրամանատար Մազլում Աբդի Քոբանին ստորագրեց համաձայնություն Սիրիայի ժամանակավոր նախագահ Ահմադ ալ-Շարաայի հետ՝ SDF-ը սիրիական պետական ինստիտուտների մեջ ներառելու վերաբերյալ:

2024 թվականի դեկտեմբերի 8-ին Բաշար ալ-Ասադի ռեժիմի անկումը հիմնովին փոխեց տարածաշրջանային հարաբերակցությունները: Թուրքիան, որը 2011 թվականից գործակցում էր սիրիական ընդդիմության հետ, այժմ դարձավ Սիրիայի նոր նախագահ Ահմադ ալ-Շարաայի հիմնական միջազգային գործընկերը:

Թուրքիայի ԱԳ նախարար Հաքան Ֆիդանը առաջինն էր, ով այցելեց Դամասկոս Ասադի տապալումից հետո, իսկ Թուրքիան առաջինը վերաբացեց իր դեսպանությունը Սիրիայում: Թուրքիան հայտարարեց, որ ցանկանում է կայուն, ապահով և չեզոք Սիրիա, որպեսզի իր տարածքում գտնվող 3 միլիոն սիրիացի փախստականները կարողանան վերադառնալ իրենց տներ:

Թուրքիան նաև ուղղակի ազդեցություն ունի նոր Սիրիայի ռազմական կառուցվածքի վրա:

PKK-ի ինքնալուծարման որոշումը նաև համագործակցության հնարավորություն է ստեղծում Վաշինգտոնի և Անկարայի միջև, երկարաժամկետ անհամաձայնությունից հետո: Սակայն մնում է YPG/SDF խնդիրը, որը Թուրքիայի և ԱՄՆ միջև հիմնական վեճի նյութ է:

Վերլուծաբանները նշում են, որ PKK-ի լուծարումը կարող է թուրք-ամերիկյան հարաբերությունների տեսանկյունից ճանապարհ հարթելու և տարաձայնություններին վերջ դնելու կարևոր գործոն հանդիսանալ։

2025 թվականի մարտին Թուրքիայի ԱԳ նախարար Հաքան Ֆիդանի Վաշինգտոն կատարած այցի ընթացքում, երկու երկրները ցանկություն հայտնեցին վերացնել պաշտպանական արդյունաբերության համագործակցության խոչընդոտները:

2025 թվականի մայիս ամսին Թուրքիան անցկացրեց Ուկրաինա-Ռուսաստան բանակցություններ Ստամբուլում, սակայն Պուտինը մերժեց անձամբ մասնակցել այդ բանակցություններին:

2024 թվականի դեկտեմբերի 17-ին Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը Եվրոպական հանձնաժողովի նախագահ Ուրսուլա ֆոն դեր Լայենի հետ հանդիպմանը հայտարարեց, որ ցանկանում են բացել նոր էջ ԵՄ-Թուրքիա հարաբերություններում:

Թրամփի անկանխատեսելիության և մաքսազերծման տոկոսների «պատերազմների» ֆոնին, Թուրքիան և ԵՄ-ն ունեն շահ խորացնել իրենց տնտեսական հարաբերությունները: Վերլուծական գնահատականները ցույց են տալիս, որ մաքսային միության հնարավորությունների լիարժեք իրացումը կարող է Թուրքիայի ՀՆԱ-ն բարձրացնել 1.8%-2.5%-ով:

2025 թվականի մայիսի 14-15-ը Անթալիայում անցկացվեց ՆԱՏՕ-ի ԱԳ նախարարների ոչ պաշտոնական հանդիպումը: Թուրքիան մնում է ՆԱՏՕ-ի նեսում առանցքային գործակից, բայց Անկարան ընդգծում է ռազմավարական ինքնուրույնությունը, հավասարակշռելով ՆԱՏՕ-ական պարտավորությունները անկախ արտաքին քաղաքականական նախապատվությունների հետ:

2025 թվականի փետրվարի սկզբին Թուրքիան ենթադրաբար նոր համաձայնության է հասել Չադի կառավարության հետ Աբեշե ռազմական բազայի վերահսկություն վերցնելու վերաբերյալ, որտեղ ֆրանսիական ուժերը հեռացել են հունվարի վերջին:

Թուրքիան ընդհանուր առմամբ փորձում է ընդլայնել ռազմական ներկայությունը աֆրիկյան տարածաշրջանում:

2024 թվականի փետրվարի 22-ին Անկարան և Մոգադիշուն ստորագրեցին փաստաթուղթ, որով Թուրքական Զինված ուժերն հանդես են գալիս որպես Սոմալիայի ծովային անվտանգության և օրենքի կիրառման գործընկեր հաջորդ տասը տարիների ընթացքում:

Թուրքիան կվերակառուցի, կզինի և կվարժեցնի Սոմալիայի ռազմածովային ուժերը՝ ստանալով Սոմալիայի բացառիկ տնտեսական գոտու եկամուտների 30 տոկոսը:

Թուրքիան վերցրել է միջնորդության դեր Սուդանի քաղաքացիական պատերազմի հարցում Եթովպիա-Սոմալիա դիվանագիտական վեճը կարգավորելուց հետո: Էրդողանի իշխանության գալուց հետո 22 տարի անց Թուրքիայի Աֆրիկայի հետ առևտուրը աճել է՝ հասնելով 35 միլիարդ դոլարի։

ՆԱՏՕ-ի անդամ Թուրքիան խստորեն քննադատում է Իսրայելին Գազայի վրա հարձակումների համար 2023 թվականից ի վեր՝ դրանք բնութագրելով որպես ցեղասպանություն պաղեստինցիների դեմ: 2025 թվականի մարտի 18-ին Էրդողանը հայտարարեց, որ Թուրքիան կավելացնի դիվանագիտական ջանքերը Գազայում հրադադարի հաստատման համար:

Թրամփի՝ Իրանի դեմ ռազմական հարձակման սպառնալիքների մասին հարցմանը Ֆիդանը պատասխանեց, որ դիվանագիտություն է պետք վեճը լուծելու համար և որ Անկարան չի ցանկանում տեսնել որևէ հարձակում իր հարևան Իրանի դեմ:

2025 թվականի առաջին կեսի ընթացքում Թուրքիայի արտաքին քաղաքականությունը բնութագրվել է մի քանի առանցքային միտումներով.

Նախ, PKK-ի ինքնալուծարման պատմական որոշումը Թուրքիային հնարավորություն է տվել հիմնովին փոխել ինչպես ներքին քաղաքականությունը, այնպես էլ տարածաշրջանային դիրքորոշումը: 40 տարվա ձգվող հակամարտության ավարտը կարող է ազատել զգալի ռեսուրսներ և ուժեղացնել Թուրքիայի դիրքերը միջազգային ասպարեզում:

Երկրորդ. Սիրիայի նոր իրավիճակն Թուրքիային տվել է հնարավորություն ուժեղացնել իր տարածաշրջանային ազդեցությունը և վերափոխել Մերձավոր Արևելքում ուժերի հարաբերակցությունը։ PKK-ի ինքնալուծարումը նաև կարող է կարևոր դեր ունենալ Սիրիայի քրդական խմբերի հետ Թուրքիայի հարաբերություններում:

Երրորդ. Թրամփի վերադարձը ԱՄՆ նախագահությանը բացել է նոր հեռանկարներ ամերիկա-թուրքական հարաբերությունների բարելավման ուղղությամբ, մանավանդ S-400 և F-35 հարցերի լուծման գործում: PKK-ի ինքնալուծարումը կարող է վերացնել ԱՄՆ-Թուրքիա հարաբերություններում առկա առանցքային տարաձայնությունները:

Չորրորդ. Եվրոպայի հետ պրագմատիկ գործընթացը, հատկապես մաքսային միության արդիականացման տեսանկյունից, ցույց է տալիս Թուրքիայի ցանկությունը պահպանել հավասարակշռված մոտեցում Արևմուտքի և Արևելքի միջև:

Հինգերորդ. Աֆրիկայում ամրապնդվող ներկայությունը ցույց է տալիս Թուրքիայի գլոբալ ամբիցիաները և «միջին տերություն» կարգավիճակի ակտիվ օգտագործումը:

PKK-ի լուծարման որոշումը, որը ներառում է 40 տարի տևած պայքարի դադարեցումը, ի սկզբանե կարող է ազդել Թուրքիայի ամբողջ արտաքին քաղաքականության վրա: Այս քայլը կարող է.

• Բարելավել Թուրքիա-ԵՄ հարաբերությունները, քանի որ քրդական հարցը երկար ժամանակ խոչընդոտ է եղել ԵՄ անդամակցության գործընթացում
• Ամրապնդել ՆԱՏՕ-ի մեջ Թուրքիայի դիրքը, հատկապես PKK-ի հետ կապված անվտանգային մտահոգությունների լուծումից հետո
• Նպաստել տարածաշրջանային կայունությանը, հատկապես Սիրիայում և Իրաքում
• Ազատել տնտեսական ռեսուրսներ հարավ-արևելյան տարածաշրջանների զարգացման համար:

Այս բոլոր զարգացումները ցույց են տալիս, որ Թուրքիան շարունակում է իր «ռազմավարական ինքնուրույնության» քաղաքականությունը, ձգտելով առավելագույնս օգտագործել տարածաշրջանային և գլոբալ աշխարհաքաղաքական փոփոխությունները:

2025 թվականի երկրորդ կեսը և 2026 թվականը կցույց տան, թե որքանով կկարողանա Անկարան բավարարել իր բարդ և երբեմն հակասական արտաքին քաղաքականական նպատակները՝ պահպանելով հավասարակշռությունը տարբեր ուժային կենտրոնների միջև: