ERMENI HABER AJANSI

Թուրքիան իր արտաքին քաղաքականությունը մշակելիս մեծ նշանակություն է տալիս տարածաշրջանային տարբեր երկրների հետ հարաբերությունների հաստատմանը։ Այդ քաղաքականության տրամագծից անմասն չի մնում նաև Հնդկաստանը, որի հետ հաստատվել են դիվանագիտական հարաբերություններ դեռ տասնամյակներ առաջ։

1947-ից ի վեր, երբ Թուրքիան ճանաչեց Հնդկաստանի անկախությունը և հաստատեց դիվանագիտական կապեր, երկկողմ հարաբերությունները ընդհանուր առմամբ սկսեցին զարգանալ փոխըմբռնման մթնոլորտում և դրական դինամիկայով։

Երկուստեք  ջանքեր էին գործադրվում բոլոր ոլորտներում հարաբերությունները զարգացնելու համար: Հարաբերություններն ավելի բարձր մակարդակի հասցնելու համար Հնդկաստանը դեսպանատուն բացեց Անկարայում, հյուպատոսություն՝ Ստամբուլում, Թուրքիան էլ համապաստախանաբար դեսպանատուն բացեց Նյու Դելիում և հյուպատոսություն՝ Մումբայում։

Հարաբերությունները սկսեցին զարգանալ նաև տնտեսական ոլորտում։ Հնդկաստանի և Թուրքիայի միջև առևտրատնտեսական համագործակցությունը տարիների ընթացքում խորացավ և դարձավ երկկողմ հարաբերությունների հիմնական ու կարևոր ուղղությունը:

2024 թվականի ապրիլից մինչև 2025-ի փետրվարը Հնդկաստանից Թուրքիա արտահանման ծավալները կազմել են 5.2 մլրդ դոլար: Նույն ժամանակահատվածում Թուրքիայից Հնդկաստան ներմուծումը կազմել է 2.8 մլրդ դոլար՝ ընդհանուր ներմուծման ընդամենը 0.5%-ը։ Բացի առևտրային հարաբերություններից, երկրները միմյանց նեցուկ են հումանիտար օգնության տրամադրման հարցում։

Դրա վառ օրինակներից մեկը 2023-ի փետրվարի 6-ին Թուրքիայի Քահրամանմարաշ (պատմ․՝ Մարաշ) նահանգում տեղի ունեցած ավերիչ երկրաշարժից հետո Հնդկաստանի մեկնած օգնության ձեռքն էր։ Թուրքիան էլ Covid-19-ի ընթացքում դեղորայք և այլ անհրաժեշտ պարագաներ էր ուղարկել Հնդկաստան։

Ընդհանուր առմամբ կարող ենք ասել, որ թուրք-հնդկական հարաբերություններն ընթացել են դրական հունով, իսկ երբեմն-երբեմն հարաբերություններում ծագած լարվածությունը կապված է եղել պակիստանա-հնդկական սրացումների հետ։ Սրման պատճառն էլ պայմանավորված էր այն հանգամանքով, որ Թուրքիան լիարժեք աջակցություն էր տրամադրում Պակիստանին Քաշմիրի հարցում։  Այդ «քնած» հաամարտությունը երկու երկրների միջև կրկին սրվել է վերջին շրջանում՝ ընդհուպ հասնելով ռազմական բախման։

2025-ի ապրիլին Հնդկաստանը Պակիստանի դեմ սկսեց «Սինդուր» գործողությունը՝ վրեժ լուծելու Պահալգամի ահաբեկչական հարձակման համար, որը խլեց 26 զբոսաշրջիկի կյանք։ Պակիստան-Հնդկաստան հարաբերությունների սրման ֆոնին լարվածություն նկատվեց նաև թուրք-հնդկական հարաբերություններում։ Հնդկաստանի գործողությունները «սադրիչ» անվանելով՝ Թուրքիան աջակցություն ցուցաբերեց Պակիստանին, ինչը կարելի է ասել սպասելի էր Հնդկաստանի համար։

Աջակցություն հնչեց նաև պետական մակարդակով. Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը վերահաստատեց աջակցությունը Պակիստանին՝ չնայած Հնդկաստանի կողմից շարունակվող բոյկոտի կոչերի ֆոնին։ «Ինչպես անցյալում, մենք կշարունակենք ձեր կողքին լինել լավ և վատ ժամանակներում»:

Հնդկական մամուլում տեղեկություններ էին տարածվում, ըստ որոնց՝ Պակիստանը բախման ընթացքում հնդկական քաղաքների վրա արձակել է թուրքական անօդաչու թռչող սարքեր։ Մասնավորապես նշվել է, որ Հնդկաստանի վրա պատասխան հարվածների ժամանակ Իսլամաբադը օգտագործել է թուրքական արտադրության  «Bayraktar TB2», «YIHA» և «Asisguard Songar» անօդաչու թռչող սարքեր։ Լարվածության և պատասխան գործողությունների ավարտից հետո Նյու Դելին հակադարձել է Թուրքիային՝ հստակ հայտարարելով, որ չի լինի լուռ դիտորդի կարգավիճակում, քանի որ Անկարան  դիվանագիտական ​​և ռազմական աջակցություն է ցուցաբերել Իսլամաբադին՝ ընդդեմ Հնդկաստանի։

Այդ հայտարարություններին հաջորդեց թուրքական ապրանքների նկատմամբ բոյկոտի մեծ ալիքը։ Նախկինում նման բոյկոտի մասին հիշատակումներ չկային, իր բնույթով կարող ենք ասել առաջին լայնամասշտաբ դեպքն է։  Մասնավորապես, «Բոյկոտեք Թուրքիային» արշավի ընթացքում կասեցվել է մի շարք հայտնի թուրքական ապրանքանիշների՝ «Trendyol», «LC Waikiki», «Koton», «Mavi» վաճառքը Հնդկաստանում։ Բացի այդ, մոտ 200․000 հնդիկ զբոսաշրջիկ չեղարկել է այցը Թուրքիա։ Որոշ խոշոր հնդկական տուրիստական գործակալություններ, այդ թվում՝ «Ixigo»-ն, «Cox & Kings»-ը և «EaseMyTrip»-ը, դադարեցրել են Թուրքիա կատարվող ամրագրումները «ազգային տրամադրությունների» պատճառով, քանի որ հնդիկները չեն ցանկանում մեկնել մի երկիր, որը աջակցում է Պակիստանին և այդ տրամադրությունները ուղեկցվում են նման կոչերով «Մենք  միշտ աջակցել ենք Թուրքիային, բայց նրանք մեզ դավաճանեցին»։

Բոյկոտի ալիքը տարածվել է նաև Ադրբեջանի վրա, որը ևս աջակցում է Պակիստանին։ Հնդկաստանը, Թուրքիա-Ադրբեջան-Պակիստան եռյակին դիտարկում է որպես իր դեմ գործող ուժեր և փորձում է  խափանել այդ դաշինքը։ Այդ նպատակային է ծառայում նաև այն իրողությունը, որ Հնդկաստանըը խորացնում է վերոնշյալ եռյակի հետ լարված ու խնդրահարույց հարաբերություններ ունեցող երկրների՝ Հունաստանի, Հայաստանի  և Իսրայելի հետ։ Ըստ այդմ՝ կարող ենք ասել, որ Հնդկաստանը Թուրքիայի դեմ տարբեր տարաշածրջաններում «զսպման քաղաքականություն» է իրականացնում։ 

Վերջին տարիներին Թուրքիան քայլեր է ձեռնարկում համաշխարհային մասշտաբով արդյունավետ դերակատար դառնալու ուղղությամբ՝ դուրս գալով արտաքին քաղաքականության մեջ «տարածաշրջանային ուժի» ընկալումից։ Այս նպատակին համապատասխան, ռազմավարական նշանակություն ունի տարբեր տարածաշրջաններում մուսուլմանական երկրների հետ համագործակցության ընդլայնումը՝ անկախ աշխարհագրական հեռավորությունից։ Թուրքիան, հարաբերություններ հաստատելով և՛ Հնդկաստանի, և՛ Պակիստանի հետ, նպատակադրված է ներգրավվել երկու երկրների միջև առկա կնճռոտ հարցում և Հարավային Ասիայում ևս թողնել աշխարհաքաղաքական միավորի իր ներկայությունն ու ազդեցությունը։

Սպասվում է, որ Թուրքիա-Հնդկաստան հարաբերություններում առկա լարվածությունը կպահպանվի առաջիկայում ևս, բայց դրա հետ մեկտեղ երկրները կշարունակեն շփումները՝ պայմանավորված աշխարհաքաղաքական և ռազմավարական հետաքրքրություններով։