Հոդված09:30, 18 Հուլիս 2024
Հայկո Բաղդատ. «Աման, ուշադրությու՛ն, ձեր մեջ ծպտյալ հայեր կան»
Պոլսահայ լրագրող Հայկո Բաղդատը, ով 2016-ից ի վեր, ստիպված լքելով Թուրքիան, բնակություն է հաստատել Գերմանիայում, հայտնի է խոսքի ազատության, մարդու իրավունքների և Հայոց ցեղասպանության ճանաչման հարցում իր համառ և անձնազոհ պայքարով։ Նա թուրքական ընդդիմադիր «Artigercek» թերթում հրապարակել է հոդված Թուրքիայում ապրած և ապրող ծպտյալ հայերի, հույների և հրեաների մասին:
Բաղդադն անդրադարձել է այն տարբեր խոսակցություններին, որոնց համաձայն՝ շատ հայտնի քաղաքական գործիչներ ունեն հայկական, հրեական և կամ հունական արմատներ: Այս ամենին զուգահեռ հոդվածի հեղինակը հարցադրումներ է արել Թուրքիայում ապրած փոքրամասնությունների ներկայացուցիչների և այօր նրանց ծպտյալ լինելու պատճառների վերաբերյալ:
«Աբդուլլահ Գյուլի մայրը հա՞յ է: Սաբիհա Գյոքչենը, Մեսութ Յըլմազը, Ադնան Քահվեջին, Դևլեթ Բահչելին հա՞յ են: Սևքի Յըլմազը, Մուրադ Քարայալչըն, Աբդուլլահ Օջալանը, Հաքան Ֆիդանը, Ֆեթհուլլահ Գյուլենը, Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը հա՞յ, հու՞յն, թե՞ հրեա են:
Այժմն քանի՞ հայ կա, որոնք, իրենց ինքնությունը կոծկելով, մուսուլմանի, ալևիի և քուրդի պես շարունակում են ապրել Թուրքիայում: Ինչու՞ են հայերը ստիպված եղել թողնել իրենց հայկական ինքնությունը:
Եթե Աբդուլլահ Գյուլի մոր էջում մի կին իրականում հայ է, այդ կնոջ նկատմամբ այս դաժանությունն ով է իրականացրել: Այդ հայերն ինչպես են վերածվել իսլամական ավանդույթները կրող ընտանիքի: Ինչու՞ են բոլոր մայրերը, տատիկները հայ լինում, իսկ հայրերն ու պապիկները՝ երբեք: Այն ինչ արել է «Իսլամական պետությունը» եզդի կանանց նկատմամբ, Թուրքական պետությունն արել է հայ կանանց նկատմա՞մբ։
Թուրքիան գիտի՞, թե նախկինում ովքեր են հայ եղել: Այդ տվյալներն արդյո՞ք ինչ-որ տեղ կան: Այդ տվյալները պետք եղած ժամանակ արդյո՞ք օգտագործվում են: Անցյալում հայ լինելն այսչափ հանցա՞նք է եղել, իսկ այսօր դեռևս հայ մնացածներն ի՞նչ նշանակություն ունեն Թուրքիայի համար:
«Թուրքիայի պատմագիտական խորհուրդը» ղեկավարած, «ԱՇԿ»-ի և «Լավ կուսակցության» պատգամավոր հանդիսացած Յուսուֆ Հալաչօղլուն (թուրք պատմաբան և քաղաքական գործիչ-խմբ.) 2010-ին կատարած մի գրության մեջ հետաքրքիր հաշվարկներ էր ներկայացրել»:
Բաղդատը գրել է, որ Հալաչօղլուի հաշվարկների հիման վրա այսօր Թուրքիայում 500.000 ծպտյալ հայ է ապրում, ինչը նաև, ըստ նրա, փաստում է Հայոց ցեղասպանության մասին թուրքական կողմի պնդումների անհիմն լինելու մասին:
Նրա խոսքով՝ նույնիսկ ցեղասպանություն իրականացնելուց հետո թուրքական պետությունը հետզհետե ասիմիլացվող հայերի նկատմամբ ցանկանում էր շարունակել իր որսը:
Պոլսահայ հոդվածագիրն Անկարայի նախկին քաղաքապետ Մելիհ Գյոքչեքի հաշվարկները ևս ներկայացրել է: Դրանց համաձայն՝ 1914-ին Օսմանյան կայսրությունում ապրել են 3.353.825 հայ, հույն և հրեա, որոնք կազմել են բնակչության 18.22 տոկոսը:
Փոքրամասնությունների թվաքանակը ներկայացնելուց հետո նա, իր խոսքով, պարզ մաթեմատիկայի հիման վրա, հաշվի առնելով 1914-ին եղած մարդկանց քանակը, հաշվել է, թե 2024-ին որքան հայ, հրեա և հույն պետք է ապրեր Թուրքիայում:
«Թուրքիայի բնակչությունը 2024-ին կազմում է 85 մլն 372.377: Եթե հիմք վերցնենք նույն տվյալները՝ Թուրքիայում կա 15 մլն 554.847 հույն, հայ և հրեա»:
Այս ամենը ներկայացնելուց հետո Բաղդատը գրել է, որ այս օրերին Թուրքիայում ապրող 15 միլիոնից ավել հայերին, հրեաներին և հույներին ճանաչելու ցանկություն ունի։
«Ես ցանկանում եմ ճանաչել նրանց Թուրքիայում:
Ոչ ոք չի կարող դատապարտել մեկին ազգությամբ հայ, հույն կամ հրեա լինելու համար: Բայց եթե ճանաչվում է սիրիացու, աֆղանի կամ թուրքմենի անունը, ռասսան և ինքնությունը, մեր իրավունքն է սրանց ևս ճանաչել իրենց ինքնությամբ:
Թուրքիայի ազգային մեծ ժողովը (խորհրդրարան-խմբ.) հրատապ օրենք պետք է մշակի և պետք է անձերի իրական ինքնությունը դնի բնակչության դրամապանակներում...»:
Բաղդատը նաև նշել է իր հավատն առ այն, որ այնպես, ինչպես թուրքն է իր թրքությամբ հպարտանում, այնպես գովաբանվելու են հույները՝ հույնությամբ, հայերը՝ հայությամբ և հրեաները՝ հրեությամբ:
Ապա հարց ուղղել ընթերցողներին և Թուրքիայի հասարակությանը.
«Ի՞նչ եք մտածում, Tweet աշխարհ:
Սիրելի ընթերցողներ, իրապես, ի՞նչ եք մտածում: Ինչը՞ կարող է պատճառ լինել, որ կյանքի բնական ընթացքի պայմաններում երկրում լինելիք 15 մլն 554.847 հայերը, հույները և հրեաներն այսօր կազմեին այնքան, որը բավական չէ մի ստադիոն (մարզադաշտ-խմբ.) լցնելու համար:
Հայրենիքում քանի՞ հայ կա, քանի՞սն են սպանվել, քանի՞սն են սպիտողաբար փոխել իրենց ինքնությունը: Այսօր հասարակության մեջ այսպես ապրող քանի՞ մարդ կա: Ովքե՞ր են նրանք:
Ես համաձայն եմ Գյոքչեքի և Հալաչօղլուի հետ: Եկեք խոսենք այս թեմաների շուրջ: Բացահայտենք ձեր մեջ եղած ծպտյալ հայերին: Մենք պատրաստ ենք:
Ըստ ձեզ՝ պատրաստ է արդյո՞ք թուրքական պետությունը»:
Այս ենթաբաժնի վերջին նորությունները
Հայ-թուրքական հարաբերությունները կշարունակեն մնալ վերականգնման փուլում, բայց դեռ երկար ժամանակ չեն վերականգնվի։
Թերթի խմբագիր Տանձիկյանը ներկայացնում է, թե որը կարող է լինել այս «աշխատանքային այցի» օրակարգը, հատկապես, երբ տարածաշրջանը կրկին պատերազմի մեջ է Իրանի վրա Իսրայելի հարձակման պատճառով:
Մայիսի վերջին մի խումբ ակտիվիստներ Ստամբուլում բողոքի ակցիա են իրականացրել Ադրբեջանի պետական նավթային ընկերության՝ SOCAR-ի գրասենյակի առջև։
Ուղիղ խոսք
Անկարայում հարձակում TUSAŞ-ի վրա․ մանրամասներ և վերլուծություն
ամենաշատ ընթերցված
Հայ-թուրքական հարաբերությունները կշարունակեն մնալ վերականգնման փուլում, բայց դեռ երկար ժամանակ չեն վերականգնվի։
Հարցումները ցույց են տալիս, որ թուրքերն ամենաշատը վստահում են ադրբեջանցիներին, իսկ ադրբեջանցիները՝ թուրքերին։
Թուրքիայի նախագահը Նիդերլանդերից վերադառնալիս ինքնաթիռում պատասխանել է լրագրողների հարցերին։ Անդրադարձել է նաև վերջերս Թրամփի հետ ունեցած հանդիպման արդյունքներին։
Թուրքական մամուլում լայնորեն տարածվել է հանդիպման լուսանկարը, որտեղ երևում է Էրդողանի ձեռքի ծրարը։
Թուրքիան երիտասարդ բնակչության շրջանում աղքատության ռիսկի 21․2% ցուցանիշով գերազանցում է ԵՄ-ի և եվրագոտու միջին ցուցանիշները:
Օրացույց
Հարցումներ
Այս տարի կբացվի՞ հայ-թուրքական սահմանը 2 երկրների քաղաքացիների համար:
արտարժույթ
| EUR | TRY | USD |
| 549.84 | 90.05 | 485.12 |