Հոդված10:30, 25 Մարտ 2019
Ինչու՞ է Էրդողանը ցանկանում Սուրբ Սոֆիան մզկիթի վերածել
Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը մարտի 31-ին կայանալիք տեղական ինքնակառարվարման ընտրություններից մեկ շաբաթ առաջ բավականին վիճահարույց հայտարարություն է արել: Թուրքական ալիքներից մեկին տված հարցազրույցի ընթացքում Էրդողանը նշել է, որ ընտրություններից հետո կարող են Սուրբ Սոֆիա (Այա Սոֆիա) տաճարի թանգարանի կարգավիճակը փոխել՝ այն դարձնելով մզկիթ:
Էրդողանի այս հայտարարության պատճառներն ավելի լավ հասկանալու համար խնդրո առարկա հայտարարությունը պետք է դիտարկել մի քանի տեսանկյունից:
Առաջինն այն է, որ Թուրքիայի նախագահն այդպիսի հայտարարություն է արել այդ երկրում տեղի ունենալիք ՏԻՄ ընտրություններից 1 շաբաթ առաջ: Այս հայտարարությամբ իսլամիստ Էրդողանը կարող է իր կուսակցության թեկնածուների համար հատկապես Ստամբուլում լրացուցիչ ձայներ ապահովել կրոնական, իսլամիստ, ինչպես նաև ազգայնամոլական շրջանակներից: Պատահական չէ, որ Էրդողանը նշել է, թե այդ փոփոխությունը կարող է տեղի ունենալ ՏԻՄ ընտրություններից հետո, մի ընտրություն, որը Թուրքիայում անցնում է նույնքան լարված ու նույնքան քաղաքականացված, որքան՝ խորհրդարանականը: Իսկ այս ընտրություններում երկրի ամենամեծ քաղաքում՝ Ստամբուլում, Էրդողանի գլխավորած «Արդարություն և զարգացում» կուսակցության քաղաքապետի թեկնածու Բինալի Յըլդըրըմի ու ընդդիմադիր «Ժողովրդահանրապետական» կուսակցության թեկնածուի՝ Էքրեմ Իմամօղլուի շանսերը գրեթե հավասար են գնահատվում:
Մյուս կողմից սա պետք է դիտարկել Օսմանյան կայսրության նկատմամբ Էրդողանի ունեցած անթաքույց հիացմունքի համատեքստում: Հայտնի է, որ երբ Օսմանյան սուլթան Մեհմեթ Նվաճողը 1453 թվականին գրավեց Կոստանդնուպոլիսը, այնքան էր տպավորվել 9 դար առաջ կառուցված աշխարհի ամենամեծ քրիստոնեական տաճարով, որ հրամայեց այն դարձնել մզկիթ: Ու 9 դար Կ. Պոլսի տիեզերական պատրիարքի նստավայրը հանդիսացած տաճարը այս անգամ էլ ավելի քան մեկուկես դար ծառայեց որպես Ստամբուլի գլխավոր մզկիթ՝ մինչ կկառուցվեր Սուլթանահմեթ մզկիթը: Օսմանյան կայսերական անցյալի, խորհրդանիշների, նույնիսկ բառապաշարի նկատմամբ առանձնահատուկ վերաբերմունք ունեցող Էրդողանի կողմից որևէ հարմար պահի նման քայլի դիմելը կարող է տեղավորվել կայսրության նկատմամբ նրա ունեցած կարոտախտի դրսևորումների շրջանակներում:
Օսմանյան անցյալի նկատմամբ նրա ունեցած կարոտախտից է ածանցվում հաջորդ ասպեկտը՝ Թուրքիայի Հանրապետության հիմնադիր Մուստաֆա Քեմալ Աթաթուրքի նկատմամբ ունեցած Էրդողանի ոչ միանշանակ վերաբերմունքը: Թուրքիայի նախագահը մի քանի անգամ հայտարարել է, որ Օսմանյան Կայսրության իրավահաջորդ Թուրքիայի Հանրապետությունը շատ ավելի փոքր տարածքի մեջ է պարփակված՝ անուղղակիորեն մեղադրելով քեմալականներին Լոզանի պայմանագրի, Էրդողանի բնորոշմամբ, ոչ թուրքանպաստ դրույթներն ընդունելու մեջ:
Վերջին տարիներին Էրդողանը անընդհատ խոսում է իր առաջնորդությամբ «Նոր Թուրքիայի» կառուցման մասին, որի հիմնադրման մասին նա պատրաստվում է հայտարարել 2023-ին՝ Թուրքիայի Հանրապետության 100-ամյակին: 2023-ին ընդառաջ տարբեր մեգանախագծեր իրականացնող (աշխարհի ամենամեծ օդանավակայան, ամենամեծ նախագահական պալատ, Բոսֆորի նեղուցին այլընտրանքային նեղուցի կառուցում և այլն) ու հարևան երկրների տարածքներ զորքեր տեղակայող Էրդողանը կարծես հեռակա մրցակցության մեջ լինի Աթաթուրքի հետ: 1935-ին Աթաթուրքի նախաձեռնությամբ թանգարանի վերափոխված Այա Սոֆիայի տաճարը նորից մզկիթ դարձնելը կարելի է տեղավորել նաև այս մրցակցության շրջանակներում:
Էրդողանը ամենևին ոչ պատահական շեշտել է, որ Աթաթուրքի հիմնադրած «Ժողովրդահանրապետական» կուսակցության (ԺՀԿ) միտքն է եղել Այա Սոֆիան դարձնել թանգարան, և հիմա իրենք կուղղեն ԺՀԿ-ականների այդ քայլը: Այս և այլ քայլերով Էրդողանը փորձում է կասկածի տակ դնել հանրապետության հիմնադիր Աթաթուրքի գործունեության անքննելիությունը՝ փորձելով խարխլել Աթաթուրքի անձի պաշտամունքի սյուները թուրքական հասարակության մեջ:
Պետք է նշել, որ Էրդողանի համար կարող է պարարտ հող լինել այն, որ տարիներ շարունակ Թուրքիայի հասարակության զգալի հատվածի, հատկապես կրոնամետ/իսլամիստ շրջանակների կողմից հաճախակի պահանջներ են հնչում Այա Սոֆիան մզկիթի վերածելու վերաբերյալ: Տարբեր կազմակերպություններ ու խմբեր կամ անհատներ բազմիցս փորձել են նամազ անել տաճարի ներսում:
Եվ վերջապես պակաս կարևոր չէ նաև Էրդողանի ձգտումը Թուրքիան դարձնել իսլամական կամ առնվազն սուննիական աշխարհի առաջնորդող պետությունը, ինչպիսին եղել է Օսմանյան կայսրությունը: Այստեղ ևս կարող է խորհրդանշական լինել Սուրբ Սոֆիայի տաճարը մզկիթի վերածելու նախաձեռնությունը:
Այս ենթաբաժնի վերջին նորությունները
Թուրքական մեդիա տիրույթում հրապարակվել են տեղեկություններ, որոնք բացահայտում են Թուրքիայի իրական քաղաքական նպատակները:
Թուրք վերլուծաբանի դիտարկմամբ՝ Փաշինյանի հաղթանակը նշանակում է, որ հայ ժողովուրդը պատերազմ չի ուզում։
Յեթքինն հերթական սյունակում անդրադարձել է Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Էրդողանի պետական կառույցների գործառույթները սահմանափակող կամ դրանք շրջանցելուն միտված քաղաքականությանը:
Ուղիղ խոսք
Ոմանց ձեռքին միջուկային մարտագլխիկներով հրթիռներ կան, իսկ իմ ձեռքում ինչո՞ւ չպետք է լինեն: Ես դա չեմ ընդունում
ամենաշատ ընթերցված
Սաննա Մարին. «Սա կոշտ արձագանք է նախագահ Էրդողանի կողմից։ Սա շատ ցավալի իրավիճակ է»։
«Էրդողանն իր ճանապարհով է գնում ու Թուրքիային հեռացնում է Եվրոպայից և ժողովրդավարությունից»,գրում է «Südwest Presse» թերթը։
Նիշանյանի խոսքով՝ հույն պաշտոնյաները չեն բացահայտել իրենց որոշման պատճառը ՝ նշելով, որ դա պետական գաղտնիք է։
Էրդողանը կարգադրել էր «անցանկալի անձ» հայտարարել թուրք իրավապաշտպան, Հայոց ցեղասպանությունը ճանաչող Օսման Քավալային ազատելու կոչ արած 10 երկրի դեսպանի։
Թուրքիայի քաղաքացի. «Շատ տխրեցուցիչ է, որ ընդամենը մի փողոց Տատյան Էֆենդիի անունով կոչելը շատ է համարվում»։
Օրացույց
արտարժույթ
| EUR | TRY | USD |
| 549.84 | 90.05 | 485.12 |