Թուրքիայի համար Սևան Նիշանյանը «պայթյունավտանգ ական» է

Հոդված13:10, 17 Մարտ 2014

Թուրքիայի համար Սևան Նիշանյանը «պայթյունավտանգ ական» է

Քաղաքակիրթ աշխարհում, երբ որևէ անձ ներդրում է ունենում գիտության, մշակույթի կամ ընդհանրապես հասարակական կյանքում, սովորաբար նրան շնորհակալ ու երախտագետ են լինում: Ընդ որում երախտագիտությունը կարող է արտահայտվել տարբեր կերպ, ինչպես օրինակ շնորհակալագրերի, պատվոգրերի, մրցանակների կամ էլ պետական շքանշանների տեսքով: Իսկ ահա Թուրքիայում պատահում է, որ «շնորհակալություն»-ը բոլորովին այլ կերպ են հայտնում: Այն արտահայտվում է ճնշումների, հետապնդումների, հալածանքների, «գործ սարքելու» ու բանտարկելու միջոցով, ինչպես դա տեղի ունեցավ Հրանտ Դինքի կամ Սևան Նիշանյանի դեպքում:

Այն, որ Սևան Նիշանյանը ներդրումը թուրքերենի լեզվաբանական համակարգի զարգացման զգալի է, կարելի է բավարարվել թեկեուզ մեկ գրքի մասին հիշատակումով: Շատ մասնագետների կարծիքներից ելնելով` կարելի է ասել, որ Սևանյանի հեղինակած «Ժամանակակից թուրքերենի ծագումնաբանական բառարանը նույն է, ինչ հայերենի համար Հրաչյա Աճառյանի «Արմատական բառարանը»: Սևան Նիշանյանը համարձակ մտավորականի խառնվածք ունի և նա դա չի թաքցրել ոչ առաջ, ոչ հիմա: Նա արտահայտում է նաև մտքեր, որոնց մասին Թուրքիայում ավանդաբար չի կարելի խոսել, քանի որ 180 աստիճանով տարբերվում են պաշտոնական տեսակետից: Այդպիսիք են օրինակ Հայոց ցեղասպանության բացեիբաց ընդունումը, իսլամի, Աթաթուրքի, քեմալիզմի քննադատումը: Հատկապես քեմալիզմի քննադատության տեսանկյունից մեծ հնչեցություն ունեցավ Նիշանյանին «Սխալ հանրապետություն» գիրքը: Եթե Նիշանյանի համարձակությանը գումարում ենք նրա ազգային պատկանելությունը, ապա ստանում ենք Թուրքիայի համար այն «պայթունավտանգ ական»-ը, որն պետք է անհապաղ մեկուսացնել, այն էլ` Հայոց ցեղասպանության հարյուրամյա տարելիցի նախաշեմին: Հետևաբար արդեն հասկանալի է, թե ինչու է Նիշանյանն այս տարվա հունվարի 2-ից հայտնվել բանտախցում: Սկզբում նա իր ազատազրկումը կրում էր Թորբալը բաց ռեժիմով բանտում, որտեղ հնարավորություն ուներ շարունակել իր գիտական գործունեությունը, ինչպես նաև գրառումներ կատարել համացանցում: Սակայն այստեղից նա տեղափոխվեց Թուրքայի ամենավատ համբավ ունեցող խստացված ռեժիմով գաղութներից մեկը` Բուջա: Այստեղ 30 հոգու համար նախատեսված խցում երբեմն նույնիկս 103 բանտարկյալներ են պահվում: Ըստ որոշ տեղեկությունների՝ Նիշանյանն այդտեղ բացի այն, որ մահճակալ անգամ չի ունեցել և ստիպված է եղել քնել հենց բետոնի վրա, նաև զրկված է եղել հիգիենայի պահպանման տարրական միջոցներից: Երբ լրատվամիջոցները սկսեցին բարձրաձայնել այս մասին, Նիշանյանին իսկույն տեղափոխեցին մեկ այլ գաղութ, որը համեմատաբար լավ պայմաներ ունի:

Արդյո՞ք Նիշանյանին իսկապես բանտարկվել է սեփական հողատարածքի վրա շինություն կառուցելու համար, թե ինչպես ինքն է ասում, պատճառն իր էթնիկ պատկանելություն է:

Պետք է խոստովանել, որ իսկապես այդքան էլ համոզիչ չէ 2 տարվա բանտային պատիժը 60մ3 ապօրինի շինություն կառուցելու համար: Իսկ այն, որ նրան տեղափոխում են ավելի ծանր պայմաններով կալանավայր, ինչ է թե Նիշանյանը մեղադրել է բանտապահներից մեկին գողություն կատարելու համար, պարզապես անհեթեթություն է, քանի որ փաստորեն պատժում են ոչ թե մեղավորին, այլ հանցանքի մասին բացահայտողին: Իսկ Նիշանյանը բացահայտել էր, որ իր բանկային քարտը գողացել էր բանտապահներից մեկը:

Այս աչքի զարնող դեպքերը թույլ են տալիս մտածել, որ Նիշանյանին պատժելու իրական պատճառները պետք չէ իրավական դաշտում փնտրել: Պատկերն ամբողջական են դարձնում գաղութ տեղափոխվելուց մի քանի օր առաջ համացանցում նրա գրառումները, ինչպես նաև բանտապահի կողմից փաստը բացահայտող գրառումը, որոնք հաճո չեն եղել նրան ճաղերի հետևում տեսնել ցանկացողների քիմքին:

Ինչևէ, Նիշանյանը գաղութում կմնա ևս 6 ամիս մինչև դատարանը որոշում կկայացնի Թորբալը բանտի կողմից ներկայացված հայցադիմումի վերաբերյալ: Ի դեպ, Նիշանյանի դեմ դեռևս ընթացքում գտնվող ավելի քան 2 տասնյակ դատական գործեր կան: Այսինքն, եթե այդ դատական գործերը ևս որոշվեն ի վնաս Նիշանյանին, ապա նա դեռ երկար կմնա բանտում:

Հ.Գ. Սևան Նիշանյան իր ինքնակենսագրականում, մեջբերելով իր ծանոթներից մեկի խոսքերը, նշում է, որ մարդ դառնալու համար 5 բան պետք է անել, որոնցից մեկն էլ բանտ նստելն է:

Անահիտ Վեզիրյան

Ermenihaber.am