Էրդողանը քայլում է «ամեն գնով իշխանություն» ճանապարհով

Հոդված11:14, 04 Մարտ 2014

Էրդողանը քայլում է «ամեն գնով իշխանություն» ճանապարհով

2013 թվականի տարեվերջին Թուրքիայում իրականացված հակակոռուպցիոն օպերացիան իշխող «Արդարություն և զարգացում» կուսակցության (ԱԶԿ-AKP) 12-ամյա կառավարման շրջանի պատմությունը բաժանեց երկու մասի՝ դեկտեմբերի 17-ից առաջ և հետո: Վարչապետ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի ղեկավարած վերոնշյալ կուսակցությունը, որը կառավարման շրջանում բավականին ազատականություններ էր բերել, տաբուներ էր կոտրել և Արևմուտքի համար ընդունելի դարձել իսլամը և ժողովրդավարությունը համադրող իր մոտեցմամբ, դեկտեմբերի 17-ից սկսեց մի քաղաքականություն, որը հենց նույն Արևմուտքի որակմամբ` հակաժողովրդավարական է:

Դեկտեմբերի 17-ը դարձավ այն սահմանագիծը, որտեղ Թուրքիայի երկու ազդեցիկ առաջնորդների`Էրդողանի և ամերիկաբնակ իսլամական գործիչ Ֆեթթուլահ Գյուլենի ճանապարհները վերջնականապես բաժանվեցին: Գյուլենը համարվում է հակակոռուպցիոն օպերացիայի հրահանգիչը, թեև ինքն անձամբ հերքում է իր մասնակցությունը: Իշխանական ճամբարից նրան են մեղադրում այդ օպերացիան կազմակերպելու համար, քանի որ դատաիրավական և ոստիկանական համակարգում Գյուլենի կողմնակիցները բավականին ազդեցիկ ներկայություն ունեն: Կարծիքներ կան նաև, որ դատախազ Մուամմեր Աքքաշը, ով իրավասություն է տվել անցկացնել այդ օպերացիան, գյուլենական համայնքի անդամ է:

Էրդողան-Գյուլեն հակասությունում վարչապետի առաջին քայլերը եղան դատախազների, իրավապահ մարմինների ղեկավար օղակներին պաշտոնանկ անելը կամ ծառայության այլ վայր տեղափոխելը: Պետք է նկատել, որ դրանք կարճաժամկետ, կանխարգելիչ գործողություններ էին և, անշուշտ, խնդրի լուծում հանդսիանալ չէին կարող: Երկարաժամկետ լուծումներն էլ տանում են ժողովրդավարական ազատությունների սահմանափակմանը: Հունվար ամսվա ընթացքում ընդունվեցին մի շարք օրենքներ համացանցի, դատարիավական համակարգի և «Ազգային հետախուզության ծառայության» (MİT) մասին: Եթե կարճ բնորոշենք վերոթվարկյալ օրենքները, ապա կարող ենք ասել, որ առաջին երկուսն ամբողջապես անցնում են կառավարության վերահսկողության ներքո և նրանց գործունեության սահմանները փաստորեն կորոշվեն բացառապես Էրդողանի հայեցողությամբ: Այս երկու օրենքներն արդեն կիրառության մեջ են մտել, քանի որ ստացել են նախագահ Աբդուլլահ Գյուլի վավերացումը: Իսկ ինչ վերաբերում է «Ազգային հետախուզության ծառայության» մասին օրենքի փոփոխությանը, ապա այն նախատեսում է այդ կառույցի լիազորությունների ընդլայնում՝ ընդհուպ մինչև պետական և մասնավոր կազմակերպությունների տվյալներից օգտվելու հնարավորություն առանց դատարանի թույլտվության: Բացի այդ դատախազությունը «MİT»-ի աշխատակիցների նկատմամբ չի կարող քրեական գործ հարուցել ու նրանց վերաբերյալ առկա բողոքները և փաստերը պարտավոր է փոխանցել նշյալ գերատեսչությանը: Այս օրենքի շուրջ ընդդիմադիր կուսակցություններից «Ժողովրդահանրապետական» կուսակցությունը և ԱԶԿ-ն համաձայնության են եկել այն քննարկման դնել տեղական ինքնակառավարման մարմինների ընտրություններից (ՏԻՄ) հետո:

Չի բացառվում, որ անհրաժեշտության դեպքում սահմանափակումներ բերող այլ օրենքներ ևս ընդունվեն, որոնք միտված կլինեն Էրդողան-Գյուլեն հակամարտությունում առաջինի շահերի սպասարկմանը, ինչպես վերոհիշյալները:

Թուրքիայում մարտի 30-ին տեղի են ունենալու ՏԻՄ ընտրություններ, որոնք շատ կարևոր են և կարող են վճռորոշ դեր ունենալ այդ հակամարտությունում: Ակնհայտ է, որ Էրդողանն ընտրություններից առաջ համացանցի մասին օրենքով ընդդիմադիր և հատկապես գյուլենական համայնքին պատկանող լրատվամիջոցներին է լռեցնում, 2-րդ օրենքով կանխում է առանց կառավարության (ըստ էության՝ իր) իմացության որևէ օպերացիայի կազմակերպում կամ իրականացում, իսկ «MİT»-ի մասին օրենքով ըստ էության «իր ձեռքերն է երկարացնում»: Գուցե, այս կերպ Էրդողանին հաջովի դուրս գալ այն բարդ իրավիճակից որում հայտնվել է, հատկապես իր և որդու հեռախոսազրույցների ձայնագրությունների հրապարակումից հետո, և կարողանա «վնասազերծել զուգահեռ կառույցը» (այդպես են Էրդողանի կողմանակիցներն անվանում գյուլենական համայնքին) ու երկարացնել իր իշխանությունը, սակայն մեկ բան պարզ է. սա մեծ վնաս կհասցնի ժողովրդավարական արժեքներին և սկզբունքներին:

Անահիտ Վեզիրյան

Ermenihaber.am