ERMENI HABER AJANSI

Վերջին ժամանակներս  թուրքական մամուլում հաճախ կարելի հանդիպել լուրեր այն մասին , որ Թուրքիայի վարչապետ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը դատի է տվել այս կամ այն քաղաքացուն իրեն անձնական վիրավորանք հասցնելու համար և շահել դատը: Առհասարակ պետք է նկատել, որ Թուրքիայում վարչապետին վիրավորում են միայն համարձակները, քանի որ պատիժը չի ուշանում: Ընդ որում վարչապետի անձը վիրավորողների պատիժները էականորեն տարբեր են:  Որոշները պատժվում են՝ դատապարտվելով ազատազրկման կամ դրամական տուգանքի: Որոշները հեռացվում են աշխատանքից կամ «ինքնակամ» հրաժարական տալիս, որոշներն էլ արտաքսվում հայրենի քաղաքից, կամ նույնիսկ երկրից:  

Ներկայացնեմ նմանատիպ դեպքերից առավել քննարկվածները.
2012 թվականին, Թուրքիայի Էսքիշեհիր քաղաքում մի խումբ քաղաքացիներ բողոքի ակցիայի ընթացքում, քննադատելով կառավարության գործունեությունը, վանկարկել էին «IMF-ի (Արժույթի միջազգային հիմնադրամ) ստրուկ, տերերի ստրուկ Էրդողան»: Ակցիային մասնակցող 17 քաղաքացիների դեմ հարուցվել էր քրգործ` պետական գործչին վիրավորելու մեղադրանքով: Կայացվեց դատավճիռ. Էրդողանի հասցեին «վիրավորական արտահայտություններ» վանկարկած քաղաքացիներից 3-ը դատապարտվեցին 1-ական, իսկ 14-ը 2-ական տարի ազատազրկման:

Մեկ այլ հայցով ազատազրկման է դատապարտվել Facebook սոցիալական ցանցում (2012թ. մարտի 3-ին) Էրդողանին վիրավորած մի պատանի: Դատարանը վճռել էր վարչապետին վիրավորելու համար 17-ամյա այդ տղային պատժել 11 ամիս 20 օր ազատազրկմամբ:

Ինչպես վերևում նշեցի պատժամիջոցները տարբեր են լինում և քիչ չեն բարոյական վնասի համար դրամական փոխհատուցման պատիժները: Այսպես օրինակ `
դատարանի վճռով (2013թ հուլիս) թուրքական ընդդիմադիր «Taraf» օրաթերթի գլխավոր խմբագիր Ահմեթ Ալթանը պարտավորվել էր Թուրքիայի վարչապետ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանին 15.000 լիրա բարոյական վնասի փոխհատուցում վճարել: Ըստ Էրդողանի` «Taraf»-ի գլխավոր խմբագիրն իր թերթի հունվարի 4-ի համարում «Պետության հանցակցությունը և բարոյականությունը» վերտառությամբ հոդվածում վիրավորել էր իրեն: Ի դեպ, Էրդողանը հաճախ է դատի տալիս ընդդիմադիր մամուլի ներկայացուցիչներին: 2012թ. հոկտեմբերին Էրդողանը շահել էր «Taraf»-ի մեկ այլ հոդվածագրի` Պերիհան Մաղդենի դեմ բացած դատը:

Թուրքիայի կառավարության ղեկավարը շահել է նաև թուրք գրող Իհսան Էլիաչըքի դեմ դատը, ստիպելով նրան վճարել 2 հազար լիրա փոխհատուցում: 2013 թվականի հունիսի 18-ին սոցիալական կայքերից մեկում արած հրապարկման մեջ Իհսան Էլիաչըքը, մեկնաբանելով Գեզի զբոսայգու պայքարում Թուրքիայի վարչապետի գործելակերպը, նրան անվանել էր «Բռնապետ,կաշառակեր, անամոթ զրպարտիչ, խաբեբա»: Բացի այդ Էրդողանին վիրավորելու համար դատարանը պարտավորեցրել է Թուրքիայի ընդդիմադիր «Ժողովրդահանրապետական կուսակցության» (ԺՀԿ-CHP) պատգամավոր Հուսեյին Այգյունին` վճարել 100.000 լիրա փոխհատուցում, քանի որ նա Էրդողանին ահաբեկիչ էր անվանել:

Էրդողանը անողոք է հատկապես ընդդիմադիր գործիչների հանդեպ: Նա 20 դատական հայց է ներկայացրել Թուրքիայի «Ազգայնական շարժում» կուսակցության (ԱՇԿ-MHP) ղեկավար Դևլեթ Բահչելիի դեմ, որոնցից 6-ի դատավարությունները ավարտված են և Թուրքիայի գլխավոր ազգայնականը արդեն իսկ դատապարտված է վճարել 44.500 լիրա փոխհատուցում: Մեկ այլ ընդդիմադիր գործչի` «ԺՀԿ»-ի առաջնորդ Քեմալ Քըլըչդարօղլուի դեմ ներկայացված հայցերը գերազանցում են Բահչելիի դեմ ներկայացվածներին:

Թուրքիայում Էրդողանին վիրավորողները, եթե նույնիսկ չեն պատժվում դատական կարգով, ապա իրենց աշխատանքը կորցնելու մեծ վտանգի առաջ են կանգնում: Այդպես պատահեց թուրքական առաջատար պարբերականներից մեկի`«Վաթան» թերթի մարզական մեկնաբան Քադիր Չեթինչալըի հետ: Նա այս տարվա հունվարի 25-ին «Twiiter» միկրոբլոգի իր անձնական էջում էրդողանի հասցեին վիրավորական գրառում էր կատարել: Ի դեպ, նա թվիթում նույնիսկ չէր նշել վարչապետի անունը և հետագայում հերքել էր, որ դա հասցեագրված է Էրդողանին: Բայցևայնպես նրան հեռացրեցին աշխատանքից: Նույն պատժին էր արժանացել նաև Բորաջեթ ավիաընկերության օդաչու Ու. Ա-ն` Ֆեյսբուքում Էրդողանին հայհոյելու համար:

Եվ, ի վերջո, անդրադառնամ թերևս ամենաթարմ ու աղմկահարույց դեպքին: Թուրքիայի կառավարության որոշմամբ` վերջերս երկրից արտաքսվեց ադրբեջանցի բլոգեր, «Todays Zaman» թերթի թղթակից Մահիր Զեյնալովը` «Twitter»-ում կատարած գրառումների պատճառով: Զեյանլովը մեղադրել էր Էրդողանին` Ալ-Քաիդա ահաբեկչական խմբավորման հետ կապ ունենալու մեջ: Էրդողանը Զեյնալովի դեմ դատական հայց էր ներկայացրել` «իր անձը վիրավորելու, նսեմացնելու, ինչպես նաև հասարակության մեջ ատելություն և թշնամություն սերմանելու մեղադրանքով»: Զեյնալովը ոչ միայն արտաքսվեց երկրից, այլև հետագայում նրա մուտքը Թուրքիա արգելվեց:

Եվ չնայած տասնյակ դատավարություններին, հազարավոր դոլարներով փոխհատուցումներին, աշխատանքից հեռացումներին ու երկրից վտարելուն` Էրդողանին չի հաջողվում լռեցնել հասարակությանը: 2013թ սեպտեմբերին մամուլում տարածվեց տեղեկություն այն մասին, որ  թուրք ծրագրավորողների կողմից ստեղծված հատուկ ծրագրի շնորհիվ, որը կարողանում է 10 րոպեի ընթացքում գտնել թուրքական մամուլում հրապարակված վիրավորանք կամ հայհոյանք պարունակող լուր, հոդված կամ մեկնաբանություն, պարզվել է հետևյալ իրողությունը. Թուրքիայում քաղաքական գործիչներից ամենաշատը վիրավորանք հասցեագրում են վարչապետ Էրդողանին: Ի դեպ, Էրդողանը նաև ծաղրանկարիչների «սիրելի» կերպարն է: Նրա մասնակցությամբ կան բազմաթիվ ծաղրանկարներ:

Աստղիկ Իգիթյան

Ermenihaber.am