ERMENI HABER AJANSI

İranlı siyaset bilimci ve Ermenistan-İran İş Birliği Geliştirme Vakfı'nın kurucu direktörü Pouya Hosseini, ABD-İran müzakerelerine dair uluslararası tepkileri, yaptırımların olası kaldırılmasının Ermenistan-İran ticari ve ekonomik ilişkilerine etkilerini ve Sünik çevresinde oluşan jeopolitik gerginlikleri değerlendirdi.

Hosseini, ABD-İran müzakerelerinde geçici de olsa bir uzlaşının yakın olduğunu, ancak uranyum zenginleştirme konusunun her iki taraf için de kırmızı çizgi olduğunu ifade etti. Beşinci müzakere turunda İran'ın uranyum zenginleştirmeyi geçici olarak durdurması karşılığında ABD’nin bazı yaptırımları askıya almayı kabul ettiğini, bunun ise sürecin sürdüğüne işaret ettiğini belirtti. Ancak bu alandaki fikir ayrılıklarının halen ciddi olduğunu vurguladı.

ABD’nin müzakerelere başlangıçta tehdit diliyle yaklaşmasına rağmen şimdi daha yumuşak bir tutum benimsediğini söyleyen Hosseini, bunun temel nedeninin Başkan Donald Trump’ın Orta Doğu’daki bazı Arap ülkeleriyle birkaç trilyon dolarlık anlaşmalara imza atması olduğunu belirtti. ABD'nin bölgedeki yatırımlarını ve enerji güvenliğini tehlikeye atmamak için İran’la savaştan kaçındığını, çünkü olası bir savaş durumunda İran’ın Hürmüz Boğazı’nı kapatma kapasitesine sahip olduğunu ve bu durumun ABD’yi ciddi şekilde zorlayacağını ifade etti. Ayrıca Washington’un odağını Çin’e yönlendirmek istediğini, bu nedenle İran ve Rusya meselelerini müzakereler yoluyla çözmeyi tercih ettiğini belirtti.

İsrail’in bölgedeki en büyük tehdit olduğunu savunan Hosseini, Gazze’de yürütülen operasyonları soykırım olarak nitelendirdi ve bazı Avrupa ülkelerinin dahi bu eylemleri kınadığını hatırlattı. Ona göre, İsrail’in bölgeye istikrarsızlık taşıdığı, bunu yalnızca Orta Doğu’ya değil, Güney Kafkasya’ya da yaydığı ve varlığını bu istikrarsızlık sayesinde sürdürdüğü açıkça ortadadır. İsrail’in Azerbaycan’a büyük miktarlarda silah sağlayarak askeri dengeyi bozduğunu ve bu durumun hem Ermenistan’a hem de ileride İran’a yönelik tehdit oluşturduğunu ifade etti.

ABD’nin uzun vadeli barış istiyorsa, Filistin meselesini iki devletli çözüm temelinde ele alması gerektiğini savundu.

İran’a yönelik yaptırımların kaldırılmasının Ermenistan-İran ekonomik ilişkileri üzerindeki etkilerine de değinen Hosseini, bu durumun hem ekonomik hem de güvenlik alanlarında olumlu sonuçlar doğuracağını belirtti. Yaptırımlar altında bile yıllık ticaret hacminin 300 milyon dolardan 700 milyon dolara çıktığını, hedefin önce 1 milyar dolara, ardından 3 milyar dolara ulaşmak olduğunu ifade etti. İranlı firmaların Kuzey-Güney yol projesinde ve Avrupa Bankası tarafından finanse edilen bazı restorasyon projelerinde yer aldığını, Batı’nın ise bu iş birliklerine göz yumduğunu söyledi. Ayrıca İran ve Ermenistan arasında ilk kez ortak askeri tatbikatlar düzenlendiğini ve Batı'dan bu konuda da ciddi bir baskı gelmediğini belirtti.

Sünik çevresinde artan gerginliğe de değinen Hosseini, ABD Dışişleri Bakanı ve Rusya Savunma Bakanı gibi aktörlerin bölgedeki tansiyonu teyit ettiğini hatırlattı. Bu koşullarda, yalnızca İran’ın Ermenistan’ın toprak bütünlüğüne açık ve net destek verdiğini vurguladı. Gerginliğin savaş riskine dönüşebileceğini, çünkü Orta Doğu’daki aktörlerin aynı zamanda Güney Kafkasya’da da etkili olduğunu ifade etti. İran zayıflarsa, Azerbaycan’ın Türkiye ile birlikte bu durumu fırsata çevirmeye çalışabileceği görüşünü paylaştı. Bu senaryoya benzer bir örneğin Suriye’de yaşandığını, İran’ın İsrail’le çatışmaya odaklandığı sırada Türkiye’nin Suriye’de kendi planlarını devreye soktuğunu ve Şam yönetimini zayıflatmaya çalıştığını hatırlattı.

Hosseini, son dönemde Ermenistan’a yönelik silahlı saldırıların da bu baskının bir parçası olduğunu, barış anlaşması imzalanmadan önce Ermenistan’ın daha fazla taviz vermeye zorlandığını ve bu tür tehditlerin gerçek olduğunu söyledi. İran’ın en üst düzey askeri ve siyasi liderlerinin defalarca Ermenistan’ın egemenliğini ve toprak bütünlüğünü kırmızı çizgi olarak tanımladığını ve bu açıklamaların siyasi değil, doğrudan askeri bir duruşu yansıttığını da özellikle vurguladı.