ERMENI HABER AJANSI

Siyaset bilimci, gazeteci Vicken Cheterian Agos gazetesi için kaleme aldığı “İki adım ileri, bir adım geri” başlıklı makalede Ermenistan-Türkiye normalleşme sürecini ele aldı. 

Ermenistan Dışişleri Bakanlığı’nın ismi belirlemeyen bir yetkilinin sözlerine dayandırdığı makalede Cheterian Ermeni ve Türk diplomatların ikili ilişkilerini normalleştirmek ve yıllardır kapalı olan sınırı açmak için yoğun müzakerelere devam ettiklerini dile getirdi. 

Makaleye "Atılıma ne kadar yakınız?" sorusuyla  başlayan Cheterian,  Ermenistan Dışişleri Bakanlığı’nın kaynağının şu ifadelerine atıfta bulundu: “Varılan mutabakatların hayata geçirilmediği sürece bir atılımdan bahsedemeyiz”.

 "Ermenistan ve Türkiye’nin Özel Temsilcilerinin 4 defa görüştüğüne rağmen hala somut adım bekliyoruz" ifadelerine yer verilen makalede son dönemde  Özel Temsilcilerin bazı ilerleme kaydettikleri vurgulandı.

1 Temmuz’da Viyana’da özel temsilcilerin son görüşmesinden sonra Türkiye Dışişleri Bakanlığı’nın yayınladığı açıklamanın iyimserlik yarattığına vurgu yapan makalede 11 Temmuz’da Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan arasında gerçekleştirilen telefon görüşmesi de olumlu gelişme olarak değerlendirildi.

Cheterian’ın aktardığına göre iki lider, görüşme esnasında Türkiye hava sahasından Ermenistan’ın sivil uçaklarının geçişi gibi bazı ek sorunlara değindi. Cheterian’a konuşan Ermenistan Dışişleri yetkili Ermeni tarafının Türkiye’den uçuşlar için izin alma konusunda zorluklarla karşı karşıya kalmaya devam ettiğini dile getirdi. Bu zorluklardan dolayı bir çok uçuşların iptal edilidği vurgulandı.

Cheterian’ın aktardığına göre, Ermenistan tatil sezonu olan Temmuz’da veya Ağustos ayın başında sınırın üçüncü ülke vatandaşlarına açılacağını ve bunun da Ermenistan ile Türkiye’nin doğu illeri arasında ticaretin geliştirmesine yol açacağını bekliyordu. Fakat aslında o açıklamalardan sonra bugüne kadar hiç bir değişiklik yaşanmadı.

Bu bağlamda Dışişleri Bakanlığı yetkilisi, "Türkiye’nin ciddi yaklaştığı ve müzakerelerin bir imitasyon süreci olmadığı konusunda bizi ikna edecek somut adımlar görmüyoruz" ifadelerini kullandı.

Ermeni-Türk ilişkilerin normalleşmesi önünde var olan engellere değinilen yazıda, Sovyetler Birliği yıkıldığında ve Ermenistan kendi egemenliğini ilan ettiğinde Türkiye’nin, Ermenistan'ın bağımsızlığını tanıması ancak diplomatik ilişkileri kurmaktan ve sınırı açmaktan vazgeçtiğini vurgulandı. Ayrıca 1990’lı yılların başlarında Türkiye’nin Ermenistan ile diplomatik ilişkiler kurmak için  2 ön koşulu öne sürdüğü kaydedildi: Ermeni Soykırımının uluslararası tanınma çabalarını desteklememek ve açık bir şekilde herhangi bir toprak tazminat talebinde bulunmamak.

Ermenistan’ın cevabı ise şuydu ki ilişkilerin normalleşmesi, Türkiye’nin diğer eski Sovyet ülkeleriyle yaptığı gibi ön koşulsuz bir şekilde gerçekleştirilmeli. Karabağ’da savaş başladığında ve Ermeni askerleri tarafından Kelbacar bölgesi alındığında Türkiye üçüncü ön koşulu da ekledi- Ermeni orduları Dağlık Karabağ’ın dışında bulunan Azerbaycan topraklarından geri çekilmeliydi. 

Şu an Türkiye’nin üç ön koşulları yerine getirilmiştir. Zürih protokolleri ilk iki talepleri karşılıyordu, 2020 yılında savaştan sonra ise Ermeni orduları Azerbaycan’ın diğer bölgelerinden geri çekildi. Bu durumda normalleşme sürecinin bu kadar zaman aldığı soru işaretleri yaratıyor.

Ermenistan Dışişleri Bakanlığı üst düzey yetkilisinin sözlerini aktaran Cheterian,  "Azerbaycan olumsuz bir rol oynayıp ve Türkiye üzerine baskı uygulayıp Ermeni-Türk anlaşmalarının hayata geçirme sürecini yavaşlatıyor ki bu süreç Ermenistan-Azerbaycan arasındaki süreçten daha hızlı ilerlemesin. Türkiye'nin Azerbaycan ile ilişkilerde öncülük rolünü üstlemesi gerekiyor" diye yazdı.

Ermeni-Türk ilişkileri birinci dünya savaşından beri zor olmakla kalmayıp, son otuz yıl içinde de iki ülke arasındaki iletişim yokluğu, Türkiye’nin Ermenistan’a uyguladığı ekonomik abluka, Azerbaycan’a verdiği siyasi ve askeri destek yüzünden daha çetin hale geldi.

Ermeni-Türk ilişkilerinin normalleşme sürecindeki ilerlemenin başka çok zor bir ihtilafa bağlanması her iki meselenin çözümünü çok daha zor ve neredeyse imkansız kılacak. Ermenistan Dışişleri kaynağı "Bu iki meselenin birbirine bağlaması adeta yıkıcıdır" ifadesini kullandı. 

Diğer yandan gerginliği azaltarak ve Ermenistan ile olumlu adımlar atma inisiyatifinde bulunarak Türkiye, Karabağ ihtilaf bölgesindeki gerginliği azaltmak için uygun bir ortam yaratılmasına destek olacak.

Ermenistan Dışişleri Bakanlığı’nı temsil eden diplomat “Biz yarın bile Türkiye ile sınırlarımızı açmaya ve diplomatik ilişkiler kurmaya hazırız” dedi.