ERMENI HABER AJANSI

Türkiye tarihinde kara bir leke olarak anılan 6-7 Eylül 1955 pogromunun üzerinden tam 66 yıl geçti. Dönemin Menderes hükümetine yakın İstanbul Ekspres gazetesinin “Atamızın evi bomba ile hasara uğradı” şeklinde yaptığı bir haber, İstanbul’da yaşayan Rum, Ermeni ve Yahudilerin evlerine ve işyerlerine yönelik saldırının başlangıç fitilini ateşledi.

Ardından 6-7 Eylül tarihlerinde ellerinde kazma, balta ve sopalarla sokaklara dökülen binlerce kişi, başta olayların yaşandığı Beyoğlu olmak üzere yaşadıkları ilçelerde azınlıklara ait ev ve işyerlerini yağmaladı.

Yaşanan pogromda, 15 kişi hayatını kaybederken, 400’ün üzerinden kişi yaralandı. Yüzlerce kadın ise tecavüze uğradı. 4 bin 214 ev, bin 4 iş yeri, 73 kilise, 1 sinagog, 2 manastır, 26 okul ile aralarında fabrika, otel ve benzeri 5 bin 317 işyeri ateşe verildi. Kiliselerin içindeki kutsal eşyalar da tahrip edilirken, İstanbul’da bulunan 73 Rum Ortodoks kilisesi ise tamamen yakıldı.

Pogromun ardından Beyoğlu’na gelen dönemin Türkiye Cumhurbaşkanı Celal Bayar’ın, “Galiba dozu kaçırdık” sözü, yaşanan pogromun planlı olduğuna dair yorumlara sebep oldu.

İstanbul Rumları Evrensel Federasyonu Başkanı Niko Uzunoğlu ile 6-7 Eylül pogromu ile ilgili Gazete Duvar'a ropörtaj verdi.

6-7 Eylül 1955 günü yaşananları ”Pogrom” olarak tanımlayan Uzunoğlu, pogromda sadece Rumların değil, diğer azınlıkların da hedef alındığını belirtti. O günlerde yaşanan olaylara gerekçe olarak sunulan nedenlerin doğru olmadığını ve zamanla gerçeklerin ortaya çıktığını ifade eden Uzunoğlu, o günde yaşananları şöyle anlattı:

"1946’da Cumhuriyet Halk Partisi’nin stratejik raporunda, Rumların Anadolu’da kalmadıkları, sadece İstanbul’da Rum nüfusunun olduğu tespit ediliyor. İstanbul’un fethinin kutlanması gerçekleştiğinde, İstanbul’da Rumların olmaması gerektiği yazıyordu. Londra’da; İngiltere, Türkiye ve Yunanistan bir konferansta, Kıbrıs sorununu tartışmak istedi. Aynı gün, 6 Eylül’de Selanik’te küçük çaplı bir patlama meydana geldi. Daha sonra ortaya çıktı ki, bu patlamayı Atina Üniversitesi’nde bulunan üniversite öğrencisi Oktay Engin isminde bir ajan gerçekleştirdi. Ardından Mithat Erin tarafından çıkarılan İstanbul Ekspres gazetesi küçük çaplı bir gazete olmasına rağmen, o günlerde haddinden fazla dağıtım yaparak, halkın içinde panik havası yarattı. Daha sonra 10-12 saat devam edecek şekilde Rumların evleri yağmalandı. Ortaya acı sonuçlar doğuran bir pogrom çıktı."

Pogromun önceden hazırlandığı, fotoğraf ve belgelerle tespit edildiğini dile getiren Uzunoğlu, özellikle eski İstanbul Suriçi’nde olayların çok daha ciddi şekilde geliştiğini aktardı.

Olayların 3 safhada geliştiğinin altını çizen Uzunoğlu, ”İlk grup mağaza ve evlere saldırıp kapıları kırdı. İkinci grup talan etti ve üçüncü grup da, yangın çıkararak zayiatı artırdı” dedi.

1960’da 27 Mayıs darbesinden sonra Yassıada’da gerçekleşen mahkeme tutanaklarında, 6-7 Eylül’e dair gerçeklerin gizlenip faillerin ortaya çıkarılmadığını ifade eden Uzunoğlu, şunları söyledi:

"1992’de Milli Güvenlik Kurulu üyesi ve General Sabri Yirmişbeşoğlu, ‘6-7 Eylül Olayları muhteşem bir özel hareket olayıdır ve amacına tamamen ulaşmıştır’ diyor. Bunun dışında, 2007 yılında bir başka Milli Güvenlik Kurulu Hukuk Müşaviri Mustafa Ağaoğlu kendisine sorulan, ‘Kanlı 1 Mayıs, Maraş Katliamı, 12 Mart Katliamı ve  6-7 Eylül olaylarında derin devletin parmağı var mıydı?’ sorusuna, ‘Elbette hayır bu olaylara karışan kamu görevlilerimiz varsa cezalandırırız ama devlet onlara git yap dememiştir, kendileri durumdan vazife çıkarmıştır,  bunun tek istisnası 6-7 Eylül Olaylarıdır. Olayların başlamasına sebep olan Selanik’te Atatürk’ün evine bomba atılması tamamen bizim emniyetin bünyesinde görevli bir elemanın gerçekleştirdiği bir organizasyondur ama bu konuda daha fazla ayrıntıya giremem’ cevabını veriyor. Bu açıklama, pogromu kimin yönettiği gerçeğini ortaya çıkarıyor."

1955’deki pogroma rağmen Rumların göç etmediğini aktaran Uzunoğlu, ”1955’de olaylar çok ciddi gelişti ve Rum toplumu bundan çok etkilendi. Buna rağmen Rum toplumu 1955’de göç etmedi. Büyük göç 1964’de sistematik sınırdışı olayları, Azınlık Tali Komisyonu’nun hazırladığı zorunlu  göç programı ile gerçekleştirildi. Maalesef Rum nüfusunun yüzde 98’i yurtdışında yaşamak durumunda kaldı. Federasyonumuzun amacı Türkiye ve Birleşmiş Milletler nezdinde, Rum toplumunun geleceğinin olması için, bir geriye dönüş programının gerekliliğini istiyoruz. Bu pogromla kıyaslanacak olay, 1938’de Nazilerin Yahudilere uygulanan pogroma benzemektedir. Ve aynı zamanda 6-7 Eylül pogromunu gerçekleştirenler; 27 Mayıs Darbesini yapanlarla ilişkilidir. Bu bir tarihi gerçektir” şeklinde konuştu.

Devletin bu tür olayları önlemesi, önlenemedi ise de açığa çıkarılması gerektiğini belirten Uzunoğlu, askeri savcı Fahri Çöker’in, ‘Bunu araştırmadık’ sözlerini anımsatarak, konuşmasını şöyle sonlandırdı:

"Tarihte vuku bulan bu olayların olmaması gerekli ancak bunların telafisi de çok önemli. Verilen hasarların telafi edilmesi ve o dönemde mağdur edilmiş toplumun, haklarının iade edilmesi ve İstanbul’da tekrar yaşamalarının sağlanılması, bizim temel amacımızdır."