ERMENI HABER AJANSI

Clark Üniversitesi Holokost ve Soykırım Araştırmaları Enstitüsü’nün Ermeni Soykırımı üzerine çalışan ilk mezunu, şu anda Worcester Üniversitesi’nde ders veren  Khatchig Mouradian oldu. Prof. Taner Akçam’ın danışmanlığında "Osmanlı Suriyesi’nde Soykırım ve İnsani Direniş, 1915-1917" adlı tezini yazan Mouradian'ın çalışmasının ana konusu, soykırım sırasında Suriye’de kurulan ölüm kampları. Mouradian, 1915’in ölüm kampları ile soykırımın Suriye veçhesi hakkında "Agos"a  konuştu.

Der Zor’dan çoğu zaman Ermeni Soykırımı’nın Auschwitz’i diye bahsedildiğine rağmen I. Dünya Savaşı esnasında o bölgede neler yaşandığını yansıtan akademik çalışmaların bulunması çok zor olduğunu vurgulana Mouradian, Osmanlı hükümetinin, kamp nüfusu hakkında detaylı kayıtlar tuttuğunu, fakat  bu kayıtların araştırmacıların erişimine açık olmadığını bildiriyor. Mouradian, konuyla ilgili bilgi edinmenin tek yolunun, sürgüne tabi tutulanları veya kılık değiştirerek kampa giren ve orada maddi yardım dağıtan, aynı zamanda mevcut koşulları araştıran kişileri bulmak olduğunu dile getiriyor..

Araştırmacı, "Tezimde, Halep’te, Resulayn’daki toplama kamplarında ve Meskene’den Der Zor’a Fırat nehri kıyısı boyunca yaşanan gelişmelerin çok yönlü bir anlatımını sunuyorum. Bunun için çok azı keşfedilmiş bol miktarda Ermeni belgeleri ve anlatımları detaylı bir şekilde inceledim. Bunlardan en önemlisi, soykırımın hemen ardından Aram Andonyan tarafından bir araya getirilmiş röportajlar ve soykırımdan kurtulanların tanıklıkları; bu belgeler şu anda Paris’teki Nubar Kütüphanesi’nden bulunuyor. Andonyan’ın Suriye’deki Bab, Meskene, Rakka, Hamam, Der Zor ve diğer kamplara dair belgeleri kimi zaman çizimler ve haritalar da içeriyor ve tüm bunlar paha biçilemez bir kaynak teşkil ediyor. Halep’teki Ermeni Episkoposluğu’nun ve onun Mülteci Konseyi’nin (Kaghtaganats Joghov) sürgün edilenlerle ilgilenmek üzere hazırladığı raporlar, tutanaklar ve defterler bazı kanıtlar sağlıyor." , diye anlatıyor. 

Osmalı arşivleri ile diplomasi ve misyonerlik belgelerden edindiği kanıt parçalarını Ermeni kaynaklarıyla birleştirerek bir zaman ve mekanın tarihini çalışmasında yeniden oluşturduğunu ifade eden Mouradian,  "Osmanlı görevlileri Ermeni sürgünlerin tehcirini ve nereye yerleşeceğini detaylı bir talimatnamede ana hatlarıyla belirlemişti. Bu talimatname, Urfa, Der Zor ve Halep’te Ermenilerin yerleşmesi için belirlenen yerlerdeki idari çerçeveyi ortaya koyuyor. Talimatname, mola, geçiş ve yerleşim yerleri detaylı tasvirlerine yer veriyordu", diye anlatıyor.