ERMENI HABER AJANSI

Ermeni Soykırımı sonucu insanlık büyük kayıplar ve kırılmış kaderlerin yanı sıra Ermeniler’in maddi kültürel  eserler gibi eski Ermeni el yazmaları kayıpları da oldu.  Ermeni Soykırımı sonucu kaybolan ve el yazmaları  sayısı  yaklaşık 30 bindir.  Ermeni Soykırımı sonucu kaybolmuş ve kurtarılmış el yazmalarının iadesine yönelik adımlarımız hakkında “Armenpress” Matenadaran  El yazmaları bölümu başkanı Gevorg Ter-Vardanyan ile konuştu. Söyleyişi aşağıda sunuyoruz.

Ermeni Soykırımı sonuncu kaybolan el yazmalarının tam sayısı ne kadar ? Yaklaşık 30 bin kaybolmuş el yazmaları hakkında konuşuluyor.

Sorun şudur: dilbilimciler el yazmalarının sayımı 1880 yıllarından başladılar. Basında ve akademik edebiyatında anlatılan el yazıların sayısı Batı Ermenistan'da kayıta alınmış  ve Soykırımdan sonra kaybolmuş el yazmalarının sayısı 9 bini aşıyor. 1880-1915 yılları arasındaki dönem 30-35 yıl oluyor, bu da bir kayıt yapmak için çok az bir zaman. Batı Ermenistan'da her kilisenin bir el yazım bir defteri olmalıydı .Yani 30 binden fazla olabilir.

Matenadaran Türkiye müzelerinde araştırma yapmak için başvuruda mu?

Hayır, başvurmak için fırsat ve şansımız olmadı.  Istanbul'da Patrikhanemiz var, oradaki uzmanlar . Onlar bu el yazmaları biriklemeye çalışıyorlar, fakat devlet kurumlarıyla görüşmelerde bulunma hakları yok.

Devletler arasında ilişkilerin olmadığını biliyoruz. O yüzden de başvuramayız.
Türkiye’nin bazı yetkilileri arşivlerinin açık olduğunu, Ermenistan’ın ise açık olmadığı gibi açıklamalar yapıyorlar. Hepsi bu demagojidir. Oradaki Ermeni el yazmalarını göstermelerini istesek “Yok” diyecekler.

Ermeni el yazmalarının korunduğunu ümit edebilir miyiz?

Evet, korundu. Avrupalı uzmanlar  benzer şeyler gördüklerini anlattılar. Hatta biri Ankara İçişleri Bakanlığı arşivinde  gördüğünu anlatıyor.

Bana birkaç yıl önce şunu öneriyorlar: Türkiye’nin bir şehrinden bikaç kutu el yazmaları Italya’daki temcililerine gönderilecekti,  ben de Yerevan’dan oraya gidip temsilcileri ile ortaklaşa  bir fiyat belirleyecektik, ben de hayıreseverlerden para bulup onları alacaktım. O gizli getirecekti. Yıllarca öyle kutuler içinde kaldığını, hiç kimse bunlarla uğraşmadığını derlerdi. O bundan yararlamak çalışıyordu. Sonra ne olduğunu bilmiyorum, ama bu iş olmadı. Bizimle ilgisi olmayan bir sebep engelledi.