ERMENI HABER AJANSI

Թուրքիայում հոկտեմբեր ամսին լույս է տեսել թուրք գրող Սոլմազ Քյամուրանի «Ընկուզենի»(“Ceviz Ağacı”) վեպը, որտեղ պատմվում է Էդիրնեում հայ վարպետի կողմից կառուցված մի տան մասին, ուր 20-րդ դարի տարբեր ժամանակահատվածում ապրել են հայ, հրեա և թուրք ընտանիքներ:

Ըստ գրքի սյուժեի` վարպետ Արտոյի տան բակում հսկա ընկուզենի է եղել: Վերջինս իր ընտանիքով 1915թ. Հայոց ցեղասպանությանը լքել է քաղաքը: Իսկ նրանցից հետո տանը բնակվել է մի հրեա ընտանիք, որը նույնպես ստիպված է եղել լքել Էդիրնեն 1934թ. Թրակիայի հրեական պոգրոմի ժամանակ: Լքված տունը, սակայն 3-րդ անգամ բնակեցվել է Բուլղարիայից ներգաղթած թուրք ընտանիքի կողմից:

Հեղինակի կարծիքով` «Ընկուզենին» և՛ պատմական, և՛ հոգեբանական վեպ է, քանի որ ներկայացրել է քաղաքական իրողությունների ազդեցությունը մարդու հոգեբանության և վերաբերմունքի վրա:   

Վեպը սկսվում է տան վերջին սեփականատեր տիկին Սալիհային  Ֆրանսիայից Գարո անունով մի հայ տղայի այցելության դրվագով, ով տունը կառուցած վարպետ Արտոյի թոռն է: Գարոյի` Էդիրնե գալու ցանկությունը եղել է տեսնել այն տունը, ուր անցել է իր մոր մանկությունը և լրացնել իր ընտանիքի պատմության բաց մասը:

Տիկին Սալիհայի կերպարում հեղինակը մարմնավորել է իր մորական տատիկին, ով Ռուսչուկից Էդիրնե էր գաղթել:

Թուրքական «Evrensel» թերթին տված հարցազրույցում Քյամուրանը պատասխանելով` «1915թ. առաջ Էդիրնեում շա՞տ էին հայերը» հարցին, ասել է.«Հնում, Էդիրնեում հայերը բազմաթիվ տներ և գույք ունեին: Անշուշտ, հետո մեծ մասը քանդվեց, մի մասն էլ ներկայում որպես պետական շենք է ծառայում: 1915թ-ից առաջ Էդիրնեում կարևոր, ազդեցիկ, մշակութապես բարձր հայ համայնք կար: Սակայն Էդիրնեի հայերի մասին գրքեր կարելի է ասել չկա»:

Հեղինակը անդրադառնալով հայերին և հույներին` նշել է, որ վերջիններս գույքի մասը բռնագրավել է պետությունը, մյուս մասը այլ բնակիչներ են գնել և ընդգծել, որ բռնի գաղթի ենթարկվողների գույքը միշտ առգրավվում է: