Թուրք լրագրող. «Հայկական պատմությունը ջնջելն այնքան էլ հեշտ չէ»

Հասարակական08:49, 01 Հունիս 2013

Թուրք լրագրող. «Հայկական պատմությունը ջնջելն այնքան էլ հեշտ չէ»

Բահչեջիքը Իզմիթ գավառի նախկին բնակավայրերից մեկն է: 20-րդ դարի սկզբներին տեղական ինքնակառավարման մարմինը փակվել է, իսկ անունը քարտեզի վրայից ջնջվել: Սյունակագիր Ալի Գյունդողդուն թուրքական «օզգուրկոջաելի» կայքում Բահչեջիքի հայկական ժամանակաշրջանի պատմության վերաբերյալ հոդված է հրապարակել: Նշվում է, որ 20-րդ դարի առաջին հատվածում բնակավայրը հիմնականում հայերով է բնակեցված եղել: Տեղի հայ բնակչությունը դեռ 16-րդ դարավերջին Սվասի (Սեբաստիա) շրջանի Բարդիզագ գյուղից են գաղթել: Գաղթի հիմնական պատճառ եղել է 1570-80-ական թվականների Ջելալի ապստամբությունը, նախ հայ բնակչությունը հաստատվելով Բիթինյա վայրում՝ հիմնել է Բարդիզագ գյուղը, իսկ ավելի ուշ՝ 1625 թվականին Մուրադ IV-ի հրահանգով այն պաշտոնապես ճանաչում է ստացել: Բարդիզագը Թուրքիայի հանրապետության հռչակումից հետո անվանափոխվել է Բահչեջիք:

Բահչեջիք անունը կրող գյուղաքաղաքը ստամբուլահայերի համար նաև հանդիսացել որպես ամառանոց: Բարդիզագի և Սվասի հայերի խոսվածքները շատ մոտ են իրար: Բահչեջիքում 1830 թվականին կառուցվել է Մծբինի Սուրբ Հակոբ եկեղեցին, որը 1922 թվականին փլուզվել է: Իսկ գյուղի շրջակայքում գտնվող բլուրներից մեկի վրա եղել է Սուրբ Մինաս անունը կրող մատուռը: Այստեղ նաև ամերիկացի միսիոներների կողմից կառուցվել է նաև կրթահամալիր, որը հայտնի է եղել նաև «Ամերիկյան բարձրագույն վարժարան» անվամբ: Այն 1860 թվականին ունեցել է 670 աշակերտներ: Գյուղը զարգացած է եղել նաև տնտեսապես: Բահչեջիքի խաղողը, չիրը, գինին, ձիթապտղի յուղը, օճառը և կերամիկական ապրանքներըՍեյմենի նավահանգիստվ տեղափոխվել է Ստամբուլ: Գյուղում լայնորեն զարգացած է եղել զամբյուղագործությունը: 1905 թվականին այնտեղ եղել է 120 զամբյուղագործներ:

1914 թվականին առաջին համաշխարհային պատերազմի նախօրյակին գյուղից 18-45 տարեկան 1000-1500 տղամարդ է զորակոչվել օսմանյան բանակ: Իսկ գյուղի բնակչությունը կայսրության տեղահանության վերաբերյալ հրամանի հիման վրա 1915 թվականի հուլիսին բռնեց աքսորի ճանապարհը: Բնակչությունը տեղահանվեց և ուղարկվեց Սիրիա՝ Դեյր-Զոր: Շատերը ճանապարհին մահացան, իսկ կենդանի մնացածները բնակվեցին Հալեպում, Դամասկոսում, Հումուսում, Բեյրութում և այլ վայրերում: Պատերազմից հետո մոտ 2000 հայ, ովքեր թաքնվել էին լեռներում, վերադառնալով գյուղ՝ փորձ են արել կենդանություն հաղորդել բնակավայրին: Սակայն 1922 թվականին հույների հեռանալուց հետո հայերը ևս վերջնականապես լքել են այն: Սյունակագիրը գտնում է, որ եթե հնարավոր է քարտեզից հեռացնել բնակավայրի անունը, ապա նրա հայկական պատմությունը ջնջելն այնքան էլ հեշտ չէ:

Ermenihaber.am